ҚР Қаржы министрінің 2022 жылғы 28 наурыздағы бұйрығымен қосылған құн салығының шектен асқан сомасын қайтару қағидалары жойылды. Жаңа ережелер 2022 жылдың 11 сәуірінен бастап қолданысқа енгізілді.
Ережелерді талдай келе, Салық кодексінің ережелеріне және Заң талаптарына қайшы екенін байқаймыз.
Салық кодексінің 434-бабы 2-тармағының 3-тармақшасына сәйкес, валюталық түсімді айырбастау бөлігіндегі ереже шикізатты экспорттаушыларға ғана қолданылады, егер кемінде 50% айырбастау болса, онда асып кеткен сомасының 80% - ын оңайлатылған тәртіппен қайтарады. Бұл ретте олар мониторингте тұрған ірі салық төлеушілерге және өз өндірісінің тауарларын өндірушілерге қолданылмайды.
Бірақ 58-тармақта айырбастаудың және қайтару сомасының басқа мөлшері көзделген: 80% айырбастау – асып кеткен соманың 80% - ын қайтару және кемінде 80%-ды айырбастау – айырбастау сомасының тиісті үлес салмағы мөлшері.
Сондай-ақ, жеңілдетілген қайтару құқығы бар барлық салық төлеушілерге (ірі салық төлеушілер, өз өндірісінің тауарларын өндірушілер) таратылған айырбастау ережелері. Бұл Салық кодексінің ережелеріне қайшы келеді.
37-тармақта былай делінген: Салық кодексінің 152-бабына сәйкес, тақырыптық тексерулер жүргізу кезінде және СК 434-бабына сәйкес оңайлатылған тәртіппен ҚҚС артуын қайтару сомасын айқындау кезінде ҚҚС арту сомасының дұрыстығын растау мақсатында көрсетілетін қызметті беруші қатерлерді басқару жүйесін қолданады. Бірақ Салық кодексінің 434-бабының 1-тармағына сәйкес ҚҚС асып кеткен сомасын қайтарудың оңайлатылған тәртібі салықтық тексеру жүргізбестен ҚҚС асып кетуін қайтаруды жүзеге асыру болып табылады.
Бұдан басқа, 57-тармақ Өнім берушілер бойынша және ҚҚС бойынша асып кеткен соманы қайтарудың оңайлатылған тәртібін қолдану кезінде "Пирамида" есебін іске қосуды көздейді, бұл Салық кодексінің 152-бабының 10-тармағына қайшы келеді, оған сәйкес "Пирамида" есебі ҚҚС асып кеткен сомаларының дұрыстығын растау бойынша және тексерілетін кезең үшін тақырыптық тексеру жүргізу барысында ғана қалыптастырылады.
Сондай-ақ қатер (риск) дәрежесінің нақты критерийлері мен оларды есептеу тәртібі жоқ.
40-тармақта Комитет тоқсан сайын МКК сайтында орналастырылуға жататын тәуекел дәрежесінің критерийлерін есептеу тәртібін айқындайды, бұл да Салық кодексінің 137-бабы 2-тармағының ережесіне қайшы келеді. Қарама-қайшылық риск критерийлері мен рискті басқару жүйесін қолдану тәртібін уәкілетті орган айқындайды. Бірақ Комитет уәкілетті орган емес, ал құпия ақпаратқа жатпайтын өлшемшарттар бойынша рисктерді басқару жүйесін қолданудың тиісті қағидалары ҚР Қаржы министрінің бұйрығымен бекітілген.
"Пирамида" есебі қалыптастырылатын нақты критерийлер анықталған жоқ. Қағидалардың 43-тармағында егер салық төлеушінің рискті басқару жүйесі нәтижелері бойынша баллдар сомасы Комитет айқындаған баллдар шегінен асып кетсе, онда "Пирамида" есебі қалыптастырылмайды деп көрсетілген.
Бұрын қолданылған ережелерде нақты критерийлер мен оларды есептеу тәртібі белгіленді.
Бұл ретте бұрын ТБЖ оңайлатылған қайтаруға құқығы бар салық төлеушілерге қатысты қолданылған жоқ.
Ережелерді қолданудың теріс және заңсыз тәжірибесін болдырмас үшін мен елдің Премьер-министрі Ә. Смайыловқа әзірлеуші орган бұзушылықтарды жойғанға дейін ережелерді тоқтата тұру туралы ұсыныспен хат жібердім.
Автордың пікірі редакцияның көзқарасымен сәйкес келмеуі мүмкін
