Қазақстанның Қызыл кітабына енген, ерте көктемде гүлдейтін сирек және жойылып бара жатқан өсімдік – Алатау бәйшешегі (Crocus alatavicus) қыста гүлдеді, деп хабарлайды inbusiness.kz сайты.
Табиғатты қорғау саласы мамандарының пікірінше, әдетте бәйшешек наурыз-сәуірде ғана гүлдейді. Биылғы ауа райының тұрақсыздығы мен жылынуы өсімдіктің ерте гүлдеуіне әсер етуі мүмкін.
"Іле Алатауы мемлекеттік ұлттық паркі сирек кездесетін бұл құбылысты бақылап отыр", – делінген хабарламада.
Ұлттық парк мамандары туристер мен табиғат сүйер қауымға өсімдіктерді жұлмаңыздар, таптамаңыздар әрі олардың табиғи ортасын сақтаңыздар деп ескертті.
Алатау бәйшешегі – Қазақстанның Қызыл кітабына енген, ерте көктемде гүлдейтін сирек және жойылып бара жатқан өсімдік. Ғылыми әдебиеттерде ол бәйшешек тұқымдастарына жататын ерте гүлдейтін пиязшықты өсімдік түрлері ретінде сипатталады. Тау жоталарына байланысты кейде "Алатау бәйшешегі" деген жинақ атау қолданылады (өйткені Алатау аймағында бірнеше сирек бәйшешек түрлері өседі).
Қысқаша сипаттамасы:
- Ерте көктемде, көбіне қар еріген бойда гүлдейді.
- Биіктігі әдетте 10-20 см.
- Гүлдері ақ, кейде сәл жасылдау реңкті болады.
- Пиязшықтан өсетін көпжылдық өсімдік.
Таралу аймағы:
- Негізінен Іле Алатауы, Күнгей Алатауы, Жоңғар Алатауы сияқты биік таулы аймақтарда кездеседі.
- Альпілік және субальпілік белдеулердің шалғынды, тастақты беткейлерін ұнатады.
Қызыл кітапқа ену себебі
- Алатау бәйшешегі бірнеше факторға байланысты сиреп кеткен:
- мақсатсыз теру (гүл жинау);
- тау бөктерлеріндегі құрылыс, туризмнің күшеюі;
- табиғи мекенінің тарылуы;
- пиязшықтарының қазылып алынуы.
Осы себептерге байланысты ол Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген және жойылып кету қаупі бар өсімдік саналады.
Табиғи популяцияларды сақтау үшін қорықтар мен ұлттық парктерде қорғау жұмыстары жүргізіледі (мысалы, Іле Алатауы ұлттық паркі).
Бәйшешекті жұлғаны үшін әкімшілік айыппұл қарастырылған.
Түрді қалпына келтіру мақсатында кей өңірлерде жасанды көбею және қайта енгізу зерттеулері жүргізіледі.
Қызықты дерек
Бәйшешек қазақ халқында көктемнің алғашқы белгісі, үміт пен жаңарудың символы ретінде қабылданады.
