Маңғыстау облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаменті 2023 жылғы 12 шілдедегі "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекетке заңсыз иемденген активтерді қайтару мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап мемлекеттік кірістер органдарына экспорт немесе импорт бойынша ұлттық және шетел валюталарын репатриациялау бөлігінде валюталық бақылау функциялары жүктелгенін хабарлайды.
"2018 жылғы 2 шілдедегі № 167-VІ ҚРЗ "Валюта реттеу және валюта бақылауы туралы" Қазақстан Республикасының Заңының 1-бабының 1-тармағының 7-1) тармақшасына сәйкес, мемлекеттік кірістер органы – бюджетке салықтар мен өзге де міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ететін, Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеуді жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының заңнамасымен осы органның құзыретіне жатқызылған әкімшілік құқық бұзушылықтардың алдын алуға, анықтауға, жолын кесуге және ашуға өкілетті мемлекеттік орган болып табылады, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен көзделген басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады", – делінген хабарламада.
Сонымен қатар, 2023 жылғы 29 қыркүйектегі №78 Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының бірлескен қаулысымен және 2023 жылғы 4 қазандағы №1054 Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қаржы министрінің бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасында экспорттық-импорттық валюта бақылауын жүзеге асыру ережелерінің 2-бабының 10-бабына сәйкес, экспорт немесе импорт бойынша валюталық шарт егер 50 000 АҚШ долларынан асатын болса, тіркеуге жатқызылады.
Егер экспорт немесе импорт бойынша валюталық шартта оның жасалған күніне шарт сомасы көрсетілмеген болса, мұндай шарт тіркеуге жататын шарт ретінде қарастырылады.
Ережелердің 2-бабының 12-тармағына сәйкес, экспорттаушы немесе импорттаушы валюталық шарт бойынша міндеттемелерді орындауға кіріспестен бұрын тіркеу нөмірін алу үшін жүгінеді.
Егер валюталық шарт бойынша міндеттемелерді орындауды бірінші болып резидент еместер бастаса, ал мұндай орындау ақша түсімдерімен, тауарлармен, жұмыстарды орындаумен, қызметтер көрсетумен, зияткерлік меншік объектілеріне айрықша құқықтарды ішінара берумен, жалға мүлік берумен байланысты болса, онда резидент экспорттаушы немесе импорттаушы ақшаны, тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді қабылдаудан, зияткерлік меншік объектілеріне құқықтарды ішінара алудан, мүлікті жалға алудан бұрын тіркеу нөмірін алуға жүгінеді. 11-бапқа сәйкес, экспорт немесе импорт бойынша валюталық шартты есептік тіркеу жүзеге асырылады:
1) уәкілетті банкте экспорттаушының немесе импорттаушының банктік шотына қызмет көрсететін банкте – егер барлық төлемдер және (немесе) ақша аударымдары экспорттаушының немесе импорттаушының уәкілетті банктегі шоты арқылы жүзеге асырылса;
2) уәкілетті банкте экспорттаушының немесе импорттаушының банктік шотына қызмет көрсететін банкте – егер төлемдер және (немесе) ақша аударымдары уәкілетті банктегі (оның филиалындағы) және шетелдік банктегі шоттар арқылы жүзеге асырылса;
3) экспорттаушының немесе импорттаушының тұрақты тұрғылықты жері немесе орналасқан жері бойынша Ұлттық Банктің аумақтық филиалында – егер барлық төлемдер және ақша аударымдары шетелдік банктегі экспорттаушының немесе импорттаушының шоты арқылы жүзеге асырылса, бұл 9-баптың 3-тармағының 1) тармақшасына сәйкес Заңда көрсетілген.
Сонымен қатар, "Қазақстан Республикасында экспорттық-импорттық валюта бақылауын жүзеге асыру ережелерінің" 45-тармағына сәйкес, мемлекеттік кірістер органдары келесі жағдайларда банктік бақылау карточкалары бойынша валюта бақылауын жүзеге асырады:
1) репатриация мерзімі өткен және резидент еместің экспорт немесе импорт бойынша валюталық шартта экспорттаушының немесе импорттаушының алдындағы орындалмаған міндеттемелерінің сомасы 50 000 (елу мың) АҚШ долларынан асқан жағдайда;
2) экспорттаушы немесе импорттаушы экспорт немесе импорт бойынша валюталық шартқа тіркеу нөмірін алу мерзімін бұзған жағдайда.
Шетелдік банктегі валюталық шарт немесе шот бойынша тіркеу нөмірін алу тәртібін бұзу және олар бойынша ақпарат, құжаттар мен есептерді ұсынбау Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің 244-бабы бойынша әкімшілік жауапкершілікке әкеп соғады.
Сонымен бірге, Ережелердің 4-бабының 25-бабына сәйкес, есептік тіркеу банкі болып табылатын уәкілетті банк немесе есептік тіркеу банкі болып табылатын Ұлттық Банктің аумақтық филиалы репатриация талабын орындау бақылау процедурасы аяқталғаннан кейін экспорт немесе импорт бойынша валюталық шартты есептік тіркеуден шығарады, бұл ережелердің 26-тармағында көрсетілген негіздерге сәйкес жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасында экспорттық-импорттық валюта бақылауын жүзеге асыру ережелерінің 47-тармағына сәйкес, тауарларға арналған декларациялардан, тауарларды әкелу туралы өтініштерден, электрондық шот-фактуралардан алынған мәліметтердің мемлекеттік кірістер органы мен Ұлттық Банктің ақпараттық жүйелерінде жоқтығы және (немесе) олардың арасындағы алшақтықтар анықталған жағдайда, Ережелердің 46-тармағымен көзделген мерзім ішінде мемлекеттік кірістер органы аумақтық бөлімшесі Ұлттық Банкке сенімді деректерді жіберу қажеттілігі туралы мемлекеттік кірістер органына хабарлайды.
Сонымен қатар, Ережелердің 15-тармағына сәйкес, есептік нөмір, оны беру күні, уәкілетті банктің немесе Ұлттық Банктің аумақтық филиалының атауы, экспорттаушы немесе импорттаушы туралы мәліметтер экспорт немесе импорт бойынша валюталық шарттың түпнұсқасының немесе көшірмесінің бірінші немесе соңғы бетінде көрсетіледі, оны уәкілетті банктің немесе Ұлттық Банктің аумақтық филиалының уәкілетті қызметкерінің қолы қойылып, аты-жөні мен инициалдары көрсетіле отырып куәландырады. Экспорт немесе импорт бойынша валюталық шарттың есептік нөмірі көрсетілген көшірмесінің бір данасы уәкілетті банкте (оның филиалында) немесе Ұлттық Банктің аумақтық филиалында қалады.
Осыған байланысты, шарт пен есептік нөмірге өзгерістер енгізуді растайтын құжаттар болған жағдайда, тауарларға арналған декларацияны рәсімдеген кедендік бекетке шарттың көшірмелерін, шарттың есептік нөмірін, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі немесе уәкілетті банк берген есептік нөмірі бар валюталық шартқа немесе шотқа арналған банктік белгісімен қамтамасыз етілген құжаттарды ұсыну қажет.
Сонымен қатар, тауарларға арналған декларацияның 44-бағанын түзету, егер енгізілген өзгерістер кедендік баждардың, салықтардың, өсімпұлдардың, пайыздардың сомасын өзгертпесе және кедендік баждарды, салықтарды төлеу міндетін орындау мерзімінің өтуі бойынша Кодекстің 86-бабына қайшы келмесе, мүмкін.
Одан кейін, тауарларға арналған декларацияларға сенімді мәліметтер енгізілгеннен кейін, Ережелердің 37-тармағына сәйкес, мемлекеттік кірістер органы тауарлардың Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы арқылы қозғалысы туралы ақпаратты есептік нөмірі бар импорт бойынша валюталық шартқа қатысты 16-қосымшаға сәйкес нысан бойынша Ұлттық Банкке жібереді.
Осыған байланысты, сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар мен кеден өкілдеріне, егер тауарларға арналған декларацияда немесе 328-нысандағы салықтық есепте валюталық шарттың есептік нөмірі (ШЕН) және валюталық шарттың нөмірі дұрыс көрсетілмесе, екінші деңгейлі банктерге (ЕДБ) де дұрыс емес деректер түсетінін, бұл ЕДБ-нің сыртқы экономикалық қызметке қатысушыларды валюталық заңнаманы бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тарту мақсатында банктік бақылау карточкаларын (ББК) толтыруына әкелетінін еске саламыз (Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің 251-бабы).
Осыған байланысты, ШЕН-ді уақытылы жабу мақсатында тауарларға арналған декларацияның 44-бағанында "қосымша ақпарат" графасында ШЕН нөмірін (құжат түрі 03031) және шарт нөмірін (құжат түрі 03011), сондай-ақ ЕАЭО шеңберінде сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыру кезінде 328-нысандағы салықтық есепті дұрыс толтыру қажет.
