Шыңғыс Темір Жоғарғы соттың "Ашық диалог – бизнес және сот төрелігі" форумында салық органдарының жұмысы туралы айтты.
ҰКП төрағасының орынбасары мәлімдегендей, салық органдарының мәмілелерді жарамсыз деп тану туралы талап арыздарының саны 2018 жылғы 694-тен 2019 жылы 3236-ға дейін (бес есе өсу) өсті.
Шыңғыс Темірдің айтуынша, қазір салық төлеушілерге кабинеттен шықпай-ақ, камералдық бақылау қорытындылары бойынша бұзушылық қойып, мәміленің жарамсыздығы туралы талап қоюға болады. Бақылаушылар көбінесе тек жанама дәлелдемелермен, ақпараттық жүйелерден алынған мәліметтермен жұмыс істейді. Олар объектілерге бармайды, компаниялардың нақты активтері мен мүмкіндіктерін анықтамайды, контрагенттерден сұрамайды.
"Бізге салық органы тексеру қорытындысы бойынша үш контрагентпен жасалған мәмілелерді жарамсыз деп тани отырып, жарты миллиард теңге қосымша есептеген компания жүгінді. Егер компания Қазақстанның ірі қалаларының біріне қызмет көрсететін бірнеше энергия торабын салса, бұл мәмілелер болмады деп қалай айтуға болады?" – деді Шыңғыс Темір.
Кәсіпкерлер ҚҚС қайтару мәселесіне жиі шағымданады. Басқарма төрағасы орынбасарының айтуынша, салықшылар "электрондық шот-фактуралар" жүйесі әзірленгенде қайтару кезінде проблемалар болмайды – ҚҚС қайтару рәсімі жеңілдетіледі деп сендірген. Бірақ іс жүзінде бәрі керісінше болды.
"Әлемдегі ең ірі шикізат тауарларын жеткізуші компаниялардың бірі Қазақстаннан кетуге ниетті. Себебі ол 4 млрд теңгеден астам сомадағы ҚҚС қайтара алмайды. Тек сот талқылауы барысында "Пирамида" және "электрондық шот-фактуралар" ақпараттық жүйелері тиісті түрде біріктірілмегені анықталды", - деді ол.
Сондай-ақ Шыңғыс Темір даулы мәселелердің негізгі бөлігі шарттардан, соның ішінде сатып алу шарттарынан туындайтынын атап өтті. Шамамен алынған бағалау бойынша сатып алу бойынша 1,5 млн-ға жуық шарт бар, олардың 500 мыңға жуығы мемлекеттік сатып алуларда кездеседі. Өткен жылы мемлекеттік сатып алулар бойынша 26 мыңнан астам талап арыз түскен.
"Әрбір үшінші жағдайда өнім берушілерді Мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылар деп тану туралы талап арыздар қанағаттандырылмайды. Бұл талдау барысында анықталды. Мемлекет үшін жағымсыз салдар жоқ екені белгілі болды. Онда неге соттарға артық іс жүктеп, мемлекеттік органдарды талап арыз беруге мәжбүрлеу керек? Бұл бағыттағы мәселелерді реттеу керек. Келісу комиссиялары дауларды алдын ала зерделеп, сотқа жүгінудің формальды рәсімдерінен қорғауы тиіс", - деді ол.
Сонымен қатар, Басқарма төрағасының орынбасары мемлекеттік сектордың бірқатар бастамасы бизнесті тексеруге енгізілген мораторийге деген сенімді жоятынына тоқталды.
"Атап айтқанда, Қаржы министрлігі камералдық бақылау бойынша пилоттық жоба жүргізуді – іс жүзінде сотсыз және тергеусіз мәмілелерді жарамсыз деп тануды ұсынды. Біз бұл тәсілге мүлдем келіспейміз. Мұндай жобаны іске асыру мүмкін емес", - деді ол.
Ұлттық палата сот жүйесіне жасанды интеллект енгізуге үлкен үміт артады. Ол мәселені сотқа жеткізбей, болжамдар жасауға және олардың негізінде шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.
"Сот жүйесіне жасанды интеллект енгізуге үлкен үміт артылады. Негізгі міндет – азаматтарға мәселені сотқа жеткізбей, болжамдар жасауға және олардың негізінде шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін заманауи сапалы құрал ұсыну", - деді Шыңғыс Темір.
Оның айтуынша, бүгінде заңгерлер үшін көптеген онлайн-сервис құрылуда, ал ашық API-лер LegalTech саласында бизнестің дамуына қуатты серпін береді.
"Бұл қаншалықты революциялық ой сияқты болып көрінгенімен, азаматтық-құқықтық даулардың бір бөлігін алгоритмдер мен жасанды интеллект қарастыратын уақыт та алыс емес. Осындай шешімдерді орындау үшін жобалық кеңсе құрайық", - деді басқарма төрағасының орынбасары.
Шыңғыс Темірдің ұсынысын Жоғарғы сот төрағасы Жақып Асанов қолдады.
"Бұл мәселелерді шешу үшін бізге ұйымдастырушылық тарапынан шешім шығару керек. Сондықтан мен бірлескен жобалық кеңсе құру туралы ұсынысты қолдаймын. Ол үшін бізде барлық жағдай жасалған. Сонда шұғыл мәселелерді тез шеше аламыз", - деді Жақып Асанов.
Айта кетейік, жобалық кеңсе ұзақ талқылап, тексеруді, заңнамалық өзгеріс енгізуді қажет етпейтін азаматтық-құқықтық дауларды тез шешуге мүмкіндік береді.
