1993 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) туберкулезді халықаралық деңгейде белсенді күш-жігерді қажет ететін жаһандық проблема деп жариялады, деп жазады inbusiness.kz сайты.
ДДҰ мәліметтері бойынша:
- Жыл сайын 10 миллионға жуық адам туберкулезбен ауырады.
- Туберкулезден болатын өлім шамамен 1,5 миллион адамды құрайды.
ДДҰ-ның 2024 жылғы ұраны: "Иә, біз туберкулезді жеңе аламыз: міндеттенеміз, инвестиция саламыз, әрекет етеміз".
Қазақстанда туберкулезбен сырқаттанушылықтың тұрақты төмендеуі байқалады, бұл ауруды диагностикалау мен емдеудің заманауи әдістерін енгізудің арқасында мүмкін болды.
Ауру мен өлім динамикасы:
- Соңғы 6 жылда сырқаттанушылық көрсеткіші 27%-ға төмендеді.
- Туберкулезден болатын өлім көрсеткіші 50%-ға төмендеді.
- 2024 жылы 2023 жылмен салыстырғанда сырқаттанушылық көрсеткіші 4%-ға, ал өлім көрсеткіші 16,7%-ға төмендеді.
Қазақстанда туберкулезді анықтау үшін заманауи әдістер белсенді қолданылады:
Молекулалық-генетикалық диагностика (ПТР) – жоғары сезімтал экспресс-әдістердің көмегімен 88 000-нан астам адам тексерілді, олардың 8083-нде (9,1%) диагноз расталды.
Туберкулез инфекциясын диагностикалау үшін Манту сынағы, Диаскинтест және квантиферон тесті (lGRA тесті).
2024 жылы Манту сынамасы қауіп тобындағы балалардың 97,4%-ы зерттелді.
Зерттеп-қараулар және профилактика:
2024 жылы флюорография әдісімен 5 624 782 адам зерттеліп-қаралды, бұл туберкулездің 4016 жағдайын анықтауға мүмкіндік берді.
12 991 пациент, оның ішінде 7256 бала профилактикалық емдеуден өтті — 2023 жылмен салыстырғанда 22,4%-ға көп.
Қазақстанда туберкулезбен ауыратын науқастарды емдеу қалай ұйымдастырылған?
2024 жылдың аяғында туберкулезбен ауыратын 6380 пациент амбулаториялық емделуде болды. Емдеу пациенттер үшін ең жоғары тиімділік пен ыңғайлылықты қамтамасыз ету үшін ұйымдастырылған.
Медициналық көмек алу нысандары:
- 3794 пациент (59,4%) емханаларда бақыланатын ем алады.
- 82 адам (1,2%) үйде емделеді.
- 30 пациент (0,4%) күндізгі стационарларда емделеді.
- 117 адам (1,8%) мобилдік бригадалардың көмегімен ем алады.
- 2357 пациент (36,9%) смартфондар арқылы бейнебақылау режимінде ем алады.
Бақылау және мониторинг: емдеуді жауапты мейіргерлер мен фтизиатрлар мұқият бақылайды. Пациенттер дәрі-дәрмектерді алады, дозаны өткізіп алу жағдайларын болдырмау үшін күн сайын дәрі-дәрмектерді қабылдау мониторингі жүргізіледі.
Заманауи емдеу әдістері: пациенттер қысқа және жеке инъекциясыз режимдерді қолдана отырып ем алады. Бұл емдеу уақытын едәуір қысқартады, әсіресе дәрі-дәрмектерге көнбейтін туберкулезбен ауыратын пациенттер үшін:
Көптеген дәріге көнбейтін туберкулезді емдеу 18 айдан бастап 9-12 айға дейін қысқарады.
2024 жылы емдеу мерзімін 6 айға дейін қысқартатын жаңа туберкулезге қарсы претоманид препаратын (BPaL/BPaLM режимі) қолдану арқылы пилоттық жоба басталды. Бұл режимді ДДҰ дәріге көнбейтін туберкулезді емдеу үшін ұсынған.
Амбулаториялық емдеудің артықшылықтары: пациенттерге ыңғайлы болу үшін амбулаториялық кезеңде МСАК желісінде 2555 мамандандырылған кабинет ұйымдастырылды, онда олар қажетті көмек пен бақылауды ала алады.
Емдеудің тиімділігі:
- Қазақстанда дәріге көнбейтін туберкулезді емдеу 2024 жылы 90% деңгейінде тиімділігін көрсетті (ДДҰ стандарты кезінде — кемінде 85%).
- Дәріге көнбейтін туберкулезді емдеу - 82% (ДДҰ стандарты кезінде — кемінде 75%).
Қазіргі уақытта елде емдеу хаттамасында және ДДҰ ұсынымдарында көзделген туберкулезге қарсы препараттарға толық қолжетімділік қамтамасыз етілген.
Барлық пациенттер, соның ішінде туберкулездің сезімтал және көнбейтін түрлері үздіксіз емделу үшін қажетті дәрі-дәрмектермен үздіксіз қамтамасыз етіледі.
Нені есте сақтау керек:
Туберкулездің екі түрі бар: жабық тасымалдаушы қоршаған ортаға қоздырғышты шығармайды, ашық болған кезде пациент басқа адамдарға жұқтыруы мүмкін. Ауру жөтелгенде, түшкіргенде немесе сөйлескенде науқастан сау адамға ауа тамшылары арқылы беріледі.
Дені сау адамдар науқаспен кездейсоқ байланыста болудан қорықпайды, өйткені олардың денесінің иммундық мәртебесі бұл инфекцияға қарсы тұра алады. Әдетте, иммунитеті төмен адамдар ауырады.
Туберкулездің алдын алуға және емдеуге болады. Ауру неғұрлым ерте диагноз қойылса, емдеу соғұрлым тиімді болады. Ауыр нысаны бар және аурудың дамуының кеш сатысындағы пациенттерге көмектесу қиынырақ. Емдеу ұзаққа созылады.
Туберкулез - белгілі қоздырғышты тудыратын инфекциялық ауру - туберкулез микобактериясы (Кох бацилласы). Бұл дененің барлық ағзалары мен жүйелерін, бірақ көбінесе өкпе тіндерін зақымдайды. Дұрыс емделмеген жағдайда мүгедектік немесе өлім сияқты ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін.
