Қазақстандық танымал сарапшылар мен саясаттанушылар Мәслихат пен Мәжіліс сайлауына қатысты өз ойларымен бөлісіп, ел үшін маңызды саяси оқиғадан не күтуге болатынын айтты.
Аман Мамбеталиев – саясаттанушы:
Бұл жолғы Мәслихат пен Мәжіліс сайлауы 19 жыл ішінде алғаш рет бір мандатты округтер бойынша дауыс берумен ерекшеленеді. Саяси партияға қатысы жоқ адамдар, көбінесе қоғам көшбасшылары өздерімен бірге сайлаушылар алып келеді, бұл өз кезегінде дауыс беретіндердің санын арттырады. Сондықтан, менің ойымша, күндіз аймақтар бойынша статистика таң қалдырады. Бұрынғы тәжірибелерге сүйенсек, елде дауыс беру бойынша көшбасшы аймақтар бар және аутсайдерлер бар. Бұл үрдіс қазір де жалғасады. Әрине, Алматы қаласы, менің ойымша, біз қазір көріп отырған сандар бойынша басқа өңірлерден артта қалып отыр. Бірақ бұл ретте сайлауға келушілер белсенділігінің артуы байқалады. Саяси өзгерістерге келетін болсақ – Мәжілістегі партиялықтардың азаюы, жаңа партиялардың пайда болуын атап өтуге болады. Ол үгіт-насихат кезеңінде бәсекелестікке, сайлаушылардың келуіне әсер етті және әсер етеді. Себебі бұрын еліміздегі жүйеге қатысты күмәнмен, сенімсіздікпен қарайтын азаматтардың санаты болды. Қазір әр аймақтағы әкімдер, ОСК басшылары партия мүшелері бола алмайды, сондықтан бұл бәсекелестікті күшейтеді. "Барлығына қарсы" жолағы пайда болды. Егер бұрынғы сайлаудағы тәжірибені ескерсек, бюллетеньдердің белгілі бір пайызы бүлінген еді. Сондай-ақ, белгілі бір кандидаттарды елемейтіндер болған. Бүгінгі таңда адамдар "барлығына қарсы" дауыс бере алады. Бұл ретте саяси мәдениет бір күнде келмейтінін атап өткен жөн. Біз қазір өсу мен дамудың ұзақ эволюциялық кезеңін көріп отырмыз. Бұл демократияның алғашқы қадамдары және мұның өте жақсы үрдіс екенін мойындауымыз керек.
Риззат Елубаев – саясаттанушы, Қазақстандық қоғамдық даму институтының сарапшысы:
Қазірдің өзінде жүргізілген реформалардың арқасында партиялық жүйе консервацияланбады деп айтуға болады. Бұрын ол тоқырауға ұшырап, шешім қабылдауға ат салысу бойынша қоғам сұранысына жауап бермеді. Енді азаматтардың сайлау процесіне қызығушылығы артты деп есептейміз. Сайлауда бәсеке болған сайын кандидаттар жарқын болады, бұдан сайлаудың маңыздылығы артады. Мұның бәрі, сайлаушылардың дауыс беруін, белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді, өйткені сайлаушыларға партиялар мен кандидаттарды объективті бағалай алады. Сондай – ақ, сайлауға қатысу-бұл сіздің дауыс беру құқығыңызды пайдалану мүмкіндігі ғана емес, сонымен бірге оның отбасылық және азаматтық құндылықтарын нығайта отырып, отбасыңызбен бір күн өткізу мүмкіндігі екенін атап өткім келеді. Болашақ перспективалар туралы айтар болсам, барлығын сайлау нәтижелері көрсетеді және экзит-пол-дың алғашқы деректері пайда жарияланғаннан кейін біз қандайда бір қорытынды жасай аламыз. Соған қарамастан, болашақтың көкжиегі белгіленіп, жаңа Парламенттің алдына макросаяси және экономикалық міндеттер қойылады.
Ерлан Саиров – саясаттанушы:
Қазіргі сайлаудың басты ерекшелігі – аралас сайлау жүйесін енгізу, бір мандатты округтер бойынша сайлану мүмкіндігі. Сондай-ақ Мәжіліске мажоритарлық жүйе бойынша сайланған депутаттар келеді. Бұл өңірлердің мүдделерін қорғайтын тәуелсіз депутаттар. Мажоритарлық жүйе азаматтарға өздерінің конституциялық құқығын – тікелей сайлауға және сайлануға мүмкіндік береді. Біздің ойымызша, мәслихатқа да, Парламент Мәжілісіне де шығармашылық адамдар, түрлі саяси күштер келіп, елде саяси плюрализм қағидаты іске асырылады. Саяси трансформация жүреді. Біз жастар туралы айтып отырмыз. Жаңа Қазақстанды жаңа экономикалық, әлеуметтік, рухани және басқа да шешімдер қабылдайтын жаңа саяси тұлғалар құруы тиіс. Сондықтан, бұл сайлау елдің стратегиялық дамуы үшін өте маңызды, өйткені біз Парламентке және жергілікті мәслихаттарға өңірлік дамуға да, жалпы қоғамның дамуына да көзқарасы бар жас және прогрессивті ойлайтын адамдар келеді деп сенеміз. Бізге жаңа саяси тұлғалар мен қайраткерлер керек. Олар тек өркениетті, эволюциялық сайлау арқылы келе алады. Осы тұрғыдан алғанда, қазіргі сайлау әділ және жаңа Қазақстанның бастауы болып табылады.
Талғат Қалиев – Қолданбалы этносаяси зерттеулер институтының директоры:
Әзірге менде ОСК дауыс беруі туралы деректері жоқ, бірақ Facebook-тегі лентаға қарағанда адамдар дауыс беруде және қызығушылық жоғары. Қызығушылық жаңа партиялардың пайда болуымен және ең бастысы, бізде 19 жыл болмаған бір мандатты округтер бойынша депутаттарды сайлаумен байланысты. Сонымен қатар, мұнда Мәжіліс пен Мәслихаттарға бір мезгілде дауыс беру жүріп жатқанын түсіну қажет. Егер кімде-кім Мәслихатқа немесе Мәжіліс депутаттарына дауыс бергісі келсе, онда тиісінше олар бір мезгілде келеді. Сондықтан, менің ойымша, бүгін дауыс берушілер көп болады. Сондай – ақ, 18-23 жас аралығындағы Z жаңа буынының мінез-құлқын бағалау қызықты, олардың қалаулары мүлдем басқа, Атап айтқанда, экологиялық көзқарастар, адам құқықтары. Олардың ұстанымдары басқа. Бүгінгі сайлау Қазақстанның болашағын түбегейлі өзгертеді, атап айтқанда, бір мандатты кандидаттар Мәжілістегі ережелерді өзгертеді, партия құрамдары өзгереді.
