Қазақстандағы ішкі сауда көлемі 2023 жылғы қаңтар-қазанда 47 трлн теңгеге жетті. Былтырғы жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 20,6%-ға артық. Көлемнің үштен екісінен астамы дәстүрлі түрде көтерме саудаға жұмсалды: 32,2 трлн теңге, 2022 жылғы қаңтар–қазанмен салыстырғанда 19,8%-ға артық (өнімнің нақты көлемінің индексі, НКИ — 111,9%). Finprom.kz мәліметінше, бөлшек сауда көлемі 14,8 трлн теңгеге жетті, былтырғымен салыстырғанда 22,6%-ға артық (НКИ — 106,9%).
Өңірлік бөліністе көтерме сауданың жалпы көлемінің үштен екісінен астамы Алматыға (12,3 трлн теңге), Астанаға (5,3 трлн теңге) және Атырау облысына (4,8 трлн теңге) тиесілі болды. Бөлшек саудада көлемнің жартысынан сәл астамы үш өңірге: Алматы (4,8 трлн теңге), Астана (1,9 трлн теңге) және Қарағанды облысына (1,2 трлн теңге) тиесілі болды.
Көтерме сауда құрылымында 2023 жылғы қаңтар–қазанда 82,5% азық-түлік емес тауарларды құрады: 26,6 трлн теңге, 2022 жылғы қаңтар-қазанмен салыстырғанда 24,2%-ға артық (НКИ-117,1%). Көтерме саудада азық-түлік тауарларына 5,6 трлн теңге жұмсалды, бұл былтырғымен салыстырғанда 2,6%-ға ғана артық (НКИ — 94,3%).
Ресейден қазақстандық дүкендердегі азық-түліктің 46%.
Бөлшек саудада азық-түлік емес тауарлар 67,6% немесе 10 трлн теңгені құрады, оған қоса жылына бірден 29,5% (НКИ-114,7%). Азық-түлік тауарларына 4,8 трлн теңге жұмсалды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 10,3%-ға көп (НКИ — 93,8%).
Сауда саласындағы инвестиция үшінші жыл қатарынан өсіп жатыр. 2023 жылғы қаңтар–қазан айларында көтерме және бөлшек саудаға, сондай-ақ автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеуге салынған инвестициялар көлемі 364,1 млрд теңгеге жетті, 2022 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда бірден 45,5%-ға артық (НКИ-137,6%).
Сектордағы жалақы да өсуді көрсетті: 2023 жылдың үшінші тоқсанының қорытындысы бойынша орташа айлық жалақы 317,6 мың теңгені құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 18,8%-ға артық. Бұл ретте сатып алу қабілеті 5,2%-ға, орташа республикалық мәні 3,5%-ға өсті.
Қазақстандағы ішкі сауда 2024 жылғы қаңтарда бір жыл бұрын 19,5%-ға өскеннен кейін жылдық мәнде 3,5%-ға өсті. Қарқыны 5,5 есе баяулады. Бұл туралы Ұлттық статистика бюросы хабарлады.
Ішкі сауданың жалпы көлемінде үштен екісі көтерме саудаға (69%), ал үштен бірі бөлшек саудаға (30,7%) тиесілі. Соңғысы жылына 3,7%-ға өсті, оның көлемі 1,2 трлн теңгені құрады.
Бөлшек сауданың жалпы көлеміндегі азық-түлік тауарларының үлесі 26,8%, азық-түлік емес тауарлардың үлесі 73,2% құрайды. Сауда кәсіпорындары тауарларды бөлшек саудада 935,8 млрд теңгеге немесе 2023 жылғы қаңтардан 7,6%-ға артық сатты. Алайда 2022 жылмен салыстырғанда бөлшек сауданың өсу қарқыны үш есеге жуық баяулады (20,7% - дан).
Мотор отынын, автомобильдерді, косметикалық тауарлар мен дәретхана керек-жарақтарын, фармацевтикалық тауарларды, киімдерді, сағаттар мен зергерлік бұйымдарды, автомобиль бөлшектерін, тораптар мен керек-жарақтарды және былғарыдан жасалған бұйымдарды сататын компаниялар ең белсенді сауда жасады. Ең үлкен үлес салмағы (сату көлемінің өндірістің жиынтық көлеміне қатынасы) Алматы (31,5%), Астана (12,4%), сондай-ақ Қарағанды (8,3%) және Шығыс Қазақстан (6,1%) облыстарында болды.
1 ақпандағы жағдай бойынша бөлшек саудада есеп берген сауда кәсіпорындарының тауар қорларының көлемі 1,5 трлн теңгені немесе 78 күнді құрады. Жыл сайын көрсеткіш екі сауда күніне немесе 150 млрд теңгеге өсті (2023 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша 1,4 трлн және 76 сауда күні).
Көтерме сауда
Көтерме сауданың өсу қарқыны да 5,5 есе баяулады. 2024 жылдың қаңтарында 2023 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда көрсеткіш 3,4%-ға өсті, ал өткен жылдың қаңтарында 2022 жылдың қаңтарымен салыстырғанда көтерме сауда 18,8%-ға өсті.
Көтерме тауар айналымының құрылымында азық-түлік емес тауарлар мен өндірістік-техникалық мақсаттағы өнімдер басым (80%). Ең үлкен үлес Алматы (38,6%), Атырау облысы (19,7%), Астана (16,8%) және Қарағанды облысы (5%) болды.
Көтерме саудадағы сауда кәсіпорындарының тауар қорларының көлемі 1,9 трлн теңгені, сауда күндері 44 күнді құрады.
Салыстыру үшін, 2023 жылғы 1 ақпанда көрсеткіш 1,6 трлн теңгеге немесе 44 сауда күніне тең болды.
Ішкі сауданың өсу тақырыптары 2023 жылдың қорытындысы бойынша баяулады. Қаңтар-желтоқсан айларында көрсеткіш 11,3%-ға өсті, бұл 2022 жылдың қорытындысынан әлсіз-содан кейін ішкі сауда 19,4%-ға өсті. Саланың жалпы көлемінің үштен екісі дәстүрлі түрде көтерме және үштен бірі бөлшек саудада болды. Соңғы жыл жылына 7,7%-ға, көтерме-12,8%-ға өсті.
Салыстыру үшін, 2022 жылдың қорытындысы бойынша мәндер тиісінше 20,8% және 18,8% құрады.
Қазақстанның сыртқы саудасы 2023 жылғы қаңтар – қарашада 2022 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 2,2%-ға өсті. Бұл ретте көршілес Қырғызстанда көрсеткіш шамамен үштен біріне өсті. Экспорт 36,7%-ға, импорт 27,2%-ға өсті (бір жыл бұрынғы импорттың үштен екісінен астамға өсуіне қарсы). Экспорттың оң динамикасын анықтаған негізгі факторлар: негізгі металдарды шетелге жеткізуді қалпына келтіру және металл кенін әкету көлемін ұлғайту. Импорттың ұлғаюы негізінен автомобильдерді әкелу есебінен болды. Статистика деректеріне сәйкес, Ресей, Қытай және Италия Қазақстанның ең ірі сауда серіктестері болып отыр.
