Бұл сәбилердің әрқайсысы мерзімінен бұрын дүниеге келеді, бірақ бірінші демімен – неонатолог дәрігерлермен және перинаталдық орталықтың қабырғасынан тыс қалса да оларға аман қалуға көмектесетін адамдармен бірге өмір үшін күреске түседі.
Бірге - өмір үшін
Қазақстанда жыл сайын 20 мыңнан астам шала туған сәби дүниеге келеді. Олардың әрқайсысына ерекше күтім, арнайы терапия, қажетті температура мен ылғалдылықты сақтау, дәрігерлердің тәулік бойы бақылауы қажет.
Мыңдаған аналар үшін AYALA қорының атауы өмір символы болды, себебі олардың мерзімінен бұрын туылған балалары көптеген күндер мен апталарды осы қайырымдылық ұйымының перинаталдық орталықтарға берген инкубаторларда, ӨЖЖ аппараттарында және фототерапия шамдарының астында өткізді.
2007 жылдан бастап қор серіктестер - "Шеврон", GASENERGY, Halyk Bank және басқалардың қолдауымен ондаған медициналық мекемелерді 2,4 миллиард теңгеден астам сомаға заманауи жабдықтармен жарақтандырды. Денсаулық сақтау министрлігімен бірлесіп "Өмір сыйлайық" атты жүйелі жоба іске асырылуда, ол шала туған балаларды қоса алғанда, нәрестелер арасындағы өлім-жітімді бірнеше есе азайтуға көмектесті.
Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, 2025 жылдың алғашқы алты айында Қазақстанда нәрестелер өлімі 26,3%-ға төмендеді, ал нәрестелердің өміршеңдігі 88%-дан 93%-ға дейін өсті. 2025 жылғы қаңтар-маусымда нәрестелер өлім-жітімінің деңгейі 1000 туылғанға шаққанда 6 оқиғаны құрады, мұны Шығыс Еуропа елдерімен салыстыруға болады және Орталық Азия бойынша орташа көрсеткіштен едәуір төмен.
Денсаулық сақтау министрлігінде бұл маңызды көрсеткіштің төмендеуін перинаталдық көмек жүйесін нығайтумен, медицина персоналының біліктілігін арттырумен және жаңа туған нәрестелерге күтім жасаудың заманауи хаттамаларын енгізумен байланыстырады.
Бұл сандардың артында өлімді жеңіп шыққан мыңдаған балалардың тағдыры тұр.
"Біздің жұмысымыздың жүйелілігі қазіргі заманғы реанимациялық жабдықтардың болмауы немесе неонатолог дәрігерлердің белгілі бір құзыреттерінің жетіспеушілігі сияқты тар проблемалық аймақтарды жою болып табылады. Дәл осындай тәсіл жыл сайын жүздеген адам өмірін сақтап қалуда", - деп атап өтті AYALA Қайырымдылық қорының негізін қалаушы және президенті Айдан Сүлейменова.
Нағыз ғажайыпқа арналған жабдық
18 жыл ішінде қор Қазақстанның неонатологиясы саласындағы елеулі өзгерістердің катализаторы болды. ӨЖЖ аппараттарымен, СИПАП-жүйелерімен, инкубаторлармен, реанимациялық үстелдермен, фототерапия шамдарымен және басқа да ондаған өмірлік маңызды құрылғылармен жабдықтаудың арқасында өңірлердегі дәрігерлер енді салмағы өте төмен нәрестелерді де құтқара алады.
Мысалы, Жаркент қаласының перзентханасында осы жылдың қыркүйек айында жабдықтарды тапсырғаннан кейін дәрігерлер үш баланың, соның ішінде шала туған бір баланың өмірін сақтап қалды.
"Біздің ауданда жылына 3000-ға жуық бала дүниеге келеді. 500 грамм салмағы өте төмен немесе туа біткен даму кемістігі бар, мерзімінен бұрын туылған жүзге жуық сәби реанимациялық көмекке мұқтаж. Олардың барлығы бізге келіп, ерекше күтім мен арнайы жабдықты талап етеді, - дейді Жетісу облысының Панфилов көпсалалы ауданаралық ауруханасының ана мен баланы қорғау бөлімшесі директорының орынбасары Жанат Мергенбаева. - Реанимациялық үстелдер біздің мамандарға шұғыл жағдайда жедел көмек көрсету үшін қажет. ӨЖЖ және CPAP аппараттары шала туған нәрестелердің тыныс алу функцияларын қолдайды және қалпына келтіреді. Біз қажетті көмекті соншалықты тез және толық көлемде аламыз деп ойламаған едік. Біздің қажеттіліктерімізге көңіл бөліп отырғаны үшін AYALA қайырымдылық қорына көп рахмет".
ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің бас штаттан тыс неонатологы Бектұрған Кариннің пікірінше, нәресте өлімі жағдайының жақсаруы – жаңа туған нәрестелерге, әсіресе мерзімінен бұрын туған нәрестелерге көмек көрсетуге байланысты кешенді шаралардың нәтижесі.
"Әрбір бала өмір сүруге мүмкіндік алуы тиіс, және де заманауи реанимациялық жабдық бұл істе шешуші рөл атқарады. Мемлекеттің барлық медициналық орталықтарды олармен жедел қамтамасыз ету мүмкіндігі әрдайым бола бермейді. Сондықтан да AYALA қорымен өзара іс-қимыл неонаталдық қызметтегі өзекті мәселелерді тез әрі тиімді шешуге мүмкіндік береді", - деп атап өтті сарапшы.
Өмірді құтқаратын білім
Айдан Сүлейменованың айтуынша, қордың рөлдік моделі жүйелілікте, кәсібилікте және серіктестік қаражаттың әрбір теңгесі үшін толық есеп берілетін ашықтықта болады. Жұмыстың маңызды бағыты – перинаталдық орталықтар мен қазақстандық ауруханалардың перзентхана бөлімшелері медицина персоналының кәсіби құзыреттерін дамыту.
"Біз білім денсаулық сақтау жүйесін біртіндеп жетілдіріп, барынша тиімді әрі қолжетімді етіп өзгертеді деп сенеміз. Сондықтан да AYALA қоры жыл сайын "AYALA академиясы" жобасы аясында ауқымды білім беру форумдары мен шеберлік сыныптарын өткізеді", - деп атап өтті Айдан Сүлейменова.
Қазақстанның барлық өңірлерінен 2300-ден астам маман: неонатологтар, акушерлер, медбикелер, УДЗ-дәрігерлері Канаданы, АҚШ, БАӘ, Австралияны және Оңтүстік Кореяны қоса алғанда, әлемнің 14 елінің сарапшыларында оқытылды. Оқыту практикалық форматта өтті, бұл дәрігерлерге жаңа білімді бірден қолдануға және Қазақстанда сәбилердің өмірін құтқаруға мүмкіндік береді.
Шала туған балаларға көру қабілетін қайтару
AYALA қорының ерекше мақтанышы - "Әлемді көремін" жобасы, соның арқасында шала туған балалар сау көру қабілетіне және толыққанды болашаққа мүмкіндік алады.
2022-2025 жылдар аралығында қор еліміздің мемлекеттік перинаталдық орталықтарын 550 миллион теңгеден астам сомаға 11 ретиналды камерамен, 7 лазермен, 17 офтальмоскоппен және қажетті препараттармен жарақтандырды. Бұл жабдықтар арқылы 11 мыңнан астам нәресте тексеруден өтті.
Кейбiр өңiрлерде, мысалы, Атырау облысында соңғы жылы шала туған балалардың бiрде-бiр соқырлық жағдайы тiркелмеді.
Шымкенттегі қалалық перинаталдық орталықта "Бірінші болу батылдығы" қорының және Almaty Marathon атлеттерінің қолдауымен AYALA қоры ретиналды камера орнатты. Ретинопатия ерте туған сәбилердің 36%-ның көру қабілетінің жоғалуына әкелуі мүмкін, бірақ жаңа жабдықпен ерте диагностика бұл қауіптерді айтарлықтай төмендетеді. Әрбір шала туған бала осы жабдықта екіден сегіз тексеруге дейін өтеді, оны тек жоғары білікті неонаталдық офтальмологтар ғана пайдалана алады.
"Биылғы жылдың желтоқсанынан мамырына дейін біздің орталықта 150 шала туған нәресте тексерілді. Ретинопатиясы бар 20 бала ерте диагностика мен уақытылы емдеудің арқасында көру қабілетін сақтап қалды. Жыл сайын біздің орталықта 8000-ға жуық бала дүниеге келеді, енді олардың барлығы ауруханадан шыққанға дейін көз скринингінен өтіп, қажет болған жағдайда уақытында көмек ала алады", - деп атап өтті Шымкент қалалық перинаталдық орталығының бас дәрігері Гүлбану Сыздықова.
Соңғы он жылда Қазақстанда неонаталдық офтальмологияда елеулі прогреске қол жеткізілді: шала туған нәрестелердің ретинопатиясын ерте диагностикалау хаттамалары енгізілді, 40-тан астам неонаталдық офтальмолог оқытылды, өңірлік командалар құрылды.
Бірақ биыл нағыз серпіліс болды: шала туған балаларда ретинопатияның ауыр, терминалдық сатысындағы оталар енді Қазақстанда жасалады.
Бұрын ата-аналар шетелден: Түркиядан, Үндістаннан, Ресейден дәрігер мен қаражат іздеуге мәжбүр болған. Бүгінде қажетті нәрсенің бәрі Алматыда бар. Қазақстандық офтальмологтар әлемнің жетекші офтальмологы, профессор Нихил Палдан тереңдетілген оқытудан кейін қажетті білім алып, әдістемелерді меңгерді.
Алматы қаласының Балаларға шұғыл медициналық көмек көрсету орталығында орнатылған Constellation Vision жүйесі ең кішкентай пациенттерге де күрделі ота жасауға мүмкіндік береді. Жабдық AYALA қоры мен "Шеврон" компаниясының "Әлемді көремін" жобасы аясындағы серіктестігінің арқасында офтальмология бөлімшесіне берілді.
"Біз үшін маңызды нәтиже - ата-аналардың балаларын шетелде емдетуге ақша іздеудің қажеті жоқ. Жоғары технологиялық көмек енді Қазақстанда қолжетімді. Бұл әрбір баланың көру қабілеті сақталып, бақытты балалық шаққа мүмкіндігі бар жүйеге жасалған қадам", - деп толықтырды Айдан Сүлейменова.
