Министрлік берген ақпаратқа сәйкес, осы жүйені енгізуден кейін елімізде денсаулық сақтау саласын қаржыландыру екі есе өсті.
Мәселен, МӘМС енгізілгенге дейін 2019 жылы 1 трлн теңге бөлінсе, 2023 жылы 2,5 трлн-ға жетті. Бөлінген қаражат көбейгенімен, халық сапалы медициналық қызметтің рахатын көре алмай отыр. Іске қосылғалы бері денсаулық сақтау саласындағы өзекті мәселенің біріне айналды. Арада төрт жыл уақыт өтсе де қазақстандықтар сақтандыру қорын төлемді алуды ғана біледі, ақылы қызметке жүгінеміз деп жиі айтады.
Даулы тақырып Парламент мінберінде үнемі көтеріліп жүр. Үкімет пен Парламенттің сынына қалған Ажар Ғиният МӘМС мәселесін шеше алмады.
Жақында тағайындалған су жаңа министр Ақмарал Әлназарова медициналық сақтандыру саласында мәселелердің бар екенін жоққа шығармады.
Сенатор болған тұста министрдің өзі осы жүйенің кемшін тұстарын Парламентте бірнеше рет көтерген еді. Қазақстандықтардың арасында МӘМС жүйесін тоқтату керек деген ұсыныс жиі айтылып жүр. Бірақ министрлік бұл денсаулық сақтау саласындағы ең тиімді жүйе екенін, халықаралық тәжірбиеде сәтті қолданылып жүргенін айтады.
Осы ретте inbusiness.kz тілшісі медициналық сақтандыру жүйесінің әлемдік тәжірибесін зерттеп көрді.
Польша
Польша денсаулық сақтау жүйесіндегі медициналық сақтандыру ұлттық денсаулық сақтау қоры (NFZ) деп аталады.
Қызметкерлердің жарналарын жұмыс беруші жалақысынан аударып отырса, ал фрилансерлер өз жарналарын тікелей NZF-ке жасауға міндетті.
Жарналар әлеуметтік сақтандыру төлемдерін шегергендегі жалақының шамамен 9%-ын құрайды. Ұлттық медициналық сақтандыру жүйесінің бағдарламасына қатысатын адамдар мен олардың отбасы мүшелері тегін алғашқы медициналық, мамандандырылған медициналық, амбулаториялық және стационарлық көмекке құқылы.
Германия
Әлемде ерікті медициналық сақтандыруды енгізген алғашқы елдердің бірі Германия болып саналады. ХІХ ғасырда сақтандырудың осы түрін енгізген.
Германияның ЕМС жүйесіне сәйкес, мемлекет денсаулық сақтауды толық қаржыландырмайды (жекелеген мемлекеттік бағдарламаларды қоспағанда). Ел үкіметі жеке компаниялардың дамуына ықпал етеді.
Сақтандыру қорлары – тікелей медициналық сақтандырумен айналысады. Германияда оның үш түрі бар: кәсіби (сақтанушыларды кәсіби белгілері бойынша біріктіреді, мысалы, кеншілер, фермерлер және т.б.), федералды (эрзац-кассалар деп аталады), аумақтық (жергілікті), жеке аумақта кәсіптік белгілері бойынша қамтылмаған халық санатын медициналық сақтандыруды жүзеге асырады.
Үкіметтің рөлі сақтандыру қорларын құруға және оларға жалпы бақылауды жүзеге асыруға жәрдемдесу, яғни сақтандыру қорлары қызметінің заңнамаға сәйкестігін қамтамасыз ету, қорлардың сақтандыру бағдарламаларын орындау.
Үкімет сақтандыру сыйлықақысының базалық мөлшерлемелерін медициналық көмекті ұйымдастыру және оны қаржыландыру схемасын айқындайды, медициналық қызметтерге, бағаларды белгілеуге қатысады.
Германияның сақтандыру қорлары – сақтандыру сыйлықақысының мөлшерлемесін оның базалық деңгейінен жоғары белгілеуге, базалық деңгейден тыс сақтандыру бағдарламасының шарттарын кеңейтуге, медициналық мекемелермен өзара есеп айырысу нысанын таңдауға құқығы бар дербес ұйым. Осы жерден олардың мемлекеттен толық қаржылық тәуелсіздігі шығады. Бірақ сонымен бірге сақтандыру қорлары Германияның денсаулық сақтау жүйесінің ажырамас бөлігі.
Үкіметпен тығыз іс-қимыл жасай отырып, сақтандыру қорлары медициналық қызметтер құнының өсуін тежеу саясатын жүргізеді, медициналық мекемелермен өзара есеп айырысудың неғұрлым қатаң жүйесі, сақтандырылған тұлғаларға қосымша ақы енгізу бойынша міндеттемелерді орындайды.
Франция
Францияда медициналық сақтандыру 1910 жылдан бастап өзара көмек қорлары түрінде енгізілді. ХХ ғасырдың 20 жылдарының аяғынан бастап бұл қорлар сақтандыру компанияларына айналды.
Бүгінгі таңда елдегі басты сақтандырушы әлеуметтік қамсыздандыру және еңбек министрлігі бақылайтын ұлттық сақтандыру ұйымы. Оның жеке аймақта сақтандыруды жүзеге асыратын дербестігі бар, бірақ тұтастай алғанда орталықтан әкімшілік бақылауға жататын жүзден астам жергілікті аймақтық филиалдары бар.
Франция халқының 78%-ы сақтандырумен қамтылған. Франция халқының 12%-ы кәсіби сақтандыру, сондай-ақ жеке сақтандыру компанияларында сақтандырылған.
Бұл ұйымдардың қызметі ел Үкіметі белгілеген жалпы ережелерге бағынады.
Жеке сақтандыру компаниялары белгіленген базалыққа қосымша кеңейтілген қызметтерді ұсына алады. Бұл қызметтердің ауқымы әр түрлі және сақтандырушылар арасында бәсекелестік бар.
Нидерланды
Нидерландыда медициналық сақтандыру ХХ ғасырдың басында пайда болды және әр елді мекенде немесе кәсіпорында шағын өзара көмек одақтарымен ұсынылды. 40 жылдары тиісті стандарттау жүйесімен басқарылатын медициналық сақтандыруды енгізу басталды. Бұл өзара көмек одақтарының ірі сақтандыру қорларына бірігуіне себеп болды.
Қазір сақтандырушылардың қызметін жұмыс берушілердің, кәсіподақтардың, басқару органдарының, медициналық қауымдастықтардың өкілдерінен тұратын сақтандыру қорларының орталық кеңесі реттейді.
Бұл орган мемлекеттік емес, бірақ оған сақтандыру компанияларының қызметін бақылау үшін бірқатар маңызды өкілеттіктер берілген.
Мысалы, сақтандыру ресурстарын мақсатты пайдалану, сақтандыру ұйымдарын орталықтандырылған қаржыландыру нормативін анықтау үшін деректерді ұсыну.
90 жылдары "Деккер жоспары" деген атпен белгілі болған реформалар фрагменттелген сақтандыру бағдарламаларын әмбебап міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне ауыстырды.
Халықтың барлық санаттары үшін бірыңғай сақтандыру сыйлықақысының мөлшерлемесі енгізілді, ол пайданың пайызы ретінде анықталады және жеке тәуекелдерді көрсетпейді. Сома сақтандыру қорында жинақталады және клиент сайлаған сақтандырушыға қайтарылады. Сақтандыру төлемі бір сақтандырылған тұлғаға өлшенген нормативтер негізінде жүзеге асырылады.
Сақтандыруды жүзеге асыратын сақтандырушы істі жүргізуге арналған нормативтерді қоса алғанда, шығыстардың нақты көлемін көрсететін сақтандыру қорынан аударымдар алатынын білуі тиіс.
Мұндай басқару жүйесінде Үкіметтің денсаулық сақтау жағдайы үшін жауапкершілігі сақталады, бірақ басқару және жоспарлау функциялары сақтандыру компанияларына ауысады.
Швеция
Швецияда жалпыға бірдей міндетті медициналық сақтандыру 1955 жылы енгізілді. Медициналық сақтандыру ұлттық әлеуметтік сақтандыру жүйесінің ажырамас бөлігі және халық үшін міндетті.
Жүйені басқаруды ұлттық әлеуметтік сақтандыру кеңесіне есеп беретін 26 аймақтық әлеуметтік сақтандыру бюросы жүзеге асырады.
Барлық әлеуметтік сақтандыруды қаржыландыру үш көзден жүзеге асырылады: 25% – үкімет, 26% – муниципалдық және округтік кеңестер, 48% – жұмыс берушілер.
Бұл ретте денсаулық сақтау мен медициналық көмекті қаржыландыруды үкімет – 18%, жергілікті билік – 51%, жұмыс берушілер 31% қамтамасыз етеді.
Ұлыбритания
1912 жылы қабылданған сақтандыру туралы заң міндеттеме принципін енгізді және халықтың үштен бірін, жалдамалы жұмыста істейтін барлық адамдарды қамтыды.
Жалпы 62,262 миллион халқы бар Ұлыбритания Біріккен Корольдігінің денсаулық сақтау жүйесі және ЖІӨ 2,260 трлн британдық фунт стерлинг. Бұл әлемдік денсаулық сақтау саласындағы ең жақсылардың көрсеткіштердің.
Ұлыбритания елдің барлық 58 миллион тұрақты тұрғындарына денсаулық сақтау қызметіне кепілдік береді. Тегін мемлекеттік денсаулық сақтау салық салу арқылы қамтамасыз етіледі. Азаматтардың табыс салығының шамамен 18%-ы мемлекеттік денсаулық сақтау қорына есептеледі.
Медициналық көмектің сапасы – ұлттық денсаулық сақтау қызметінің (the National Health Service NHS) негізгі бағыттарының бірі.
Ол барлық қызметтерді үнемі бағалау және жетілдірілген әдістерді енгізу мәселелерін қарау арқылы жүзеге асырылады.
Айта кету керек, мемлекеттік органдардың денсаулық сақтауды бақылауға қатысуының жоғары деңгейінің де теріс жағы бар.
Осылайша, нарықтық механизмдер функцияларының тиімділігі төмендейді. Медициналық шығындарға қатысты қатаң бақылау медициналық ресурстардың жетіспеушілігіне әкелді: мемлекеттік ауруханалардағы жабдықтар, дәрігерлер мен медбикелер.
Ақырында, тегін медициналық көмек қатаң қажеттілік шегінде жүзеге асырылады және медициналық қызметтерді шамадан тыс пайдалану қарастырылмаған. Ұлыбританияда денсаулық сақтауды орталықтандырылған бюджеттік қаржыландыру жүйесі қолданылады.
Ұлыбританияда ерікті медициналық сақтандырумен әртүрлі сақтандыру компаниялары айналысады.
