ҚР ҰЭМ-нің өзекті деректеріне сәйкес ағымдағы жылдың алғашқы бес айының қорытындысы бойынша елдің сыртқы сауда айналымы 37,3 млрд АҚШ долларын құрады, бұл 2018 жылғы қаңтар-мамырмен салыстырғанда 3,3%-ға жоғары, деп хабарлайды Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығының баспасөз қызметі. Атап айтқанда, тауарлар экспорты 23,6 млрд АҚШ долларын (+0,5%), импорт – 13,7 млрд АҚШ долларын (+8,3%) құрады. Осылайша, сыртқы сауда балансының оң сальдосы 9,9 млрд АҚШ долларын (-8,6%) құрады.
1-диаграмма. ҚР сауда балансы, млрд АҚШ доллары
Дереккөз: ҚР ҰЭМ
Экспорттың айқын көрінбейтін серпіні негізінен мұнай сатудан түсетін түсімдердің төмендеуімен байланысты (1-кестені қараңыз). Дегенмен есепті кезеңде "қара" алтынның экспорттық жеткізілімдері ірі кен орындарындағы жөндеу жұмыстарына қарамастан, табиғи мәнде 2,8% - ға өсті. Ақша түсімдерінің төмендеуі мұнайдың төмен бағасына байланысты сияқты. Мәселен, Brent мұнай баррелінің орташа бағасы ағымдағы жылдың қаңтар-мамыр айларында барреліне 65,82 долларды құрады, бұл өткен жылдың ұқсас кезеңіндегі көрсеткіштен 7,3% - ға төмен (барреліне 71,02 доллар). Қазақстандық экспорт құрылымындағы мұнай үлесі өткен жылдың ұқсас кезеңінде 59,7% - бен салыстырғанда 56,7% - ға дейін төмендеді.Аталған төмендеу ішінара газ экспортынан (+50,1%), бейорганикалық химия өнімдерінен (+25,1%), сондай-ақ кейбір басқа тауарлармен түсімдердің ұлғаюымен өтелді.
Экспорттың негізгі үлесі бұрынғысынша Еуропа елдеріне тиесілі – 11,3 млрд доллар, бұл барлық экспортталатын өнімдердің үлес салмағының 48,0% - ын құрайды (өткен жылдың ұқсас кезеңінде 59,5%). Одан әрі Азия елдері жалғасады –7,5 млрд доллар немесе 31,9% (22,6%), ТМД – 4,1 млрд доллар немесе 17,3% (16,3%), басқалары - 0,6 млрд доллар немесе 2,8% (1,6%). Елдер бөлінісінде есепті кезеңде қазақстандық өнімнің негізгі сатып алушылары Италия – барлық экспорттың 15,2% (бұрын 18,8%), Қытай – 14,2% (9,8%), Ресей – 9,1% (9,4%) болып табылады.
1-кесте. Негізгі экспорттық тауарлар:
Дереккөз: ҚР ҰЭМ
Импорттың тауарлық құрылымында негізгі өсім негізгі атаудағы Топ-10 арасында абсолюттік мәнде қара металдардан жасалған құбырларға, жеңіл автомобильдер мен сорғыларға келеді (2-кестені қараңыз). Сонымен қатар, мұнай және мұнай өнімдерінің импорты бойынша неғұрлым төмендеу байқалады. Егер 2018 жылдың қаңтар-мамыр айларында республика мұнай мен мұнай өнімдерін 492,0 млн долларға импорттаса, есепті кезеңде импорт 162,3 млн долларға дейін қысқарды (үш еседен астам). Осылайша, аталған бап Қазақстан импортының негізгі тауар топтары арасында бірінші орыннан 11-орынға төмендеді.
Естеріңізге сала кетейік, 02 наурыздан бастап елдің энергетика министрлігі РФ-дан бензин әкелуге үш айлық тыйым салды. Аталған шара нарықтың тауар айналуына жол бермеуге бағытталған болатын. Маусымның соңында белгілі болғандай, ведомство елдер арасындағы бензин бағасының жоғары айырмашылығына байланысты тыйымды ұзартудың қажеттілігін көрмеді.
Сонымен қатар, импорттың елдік құрылымында Ресей жетекші орынды алады. Импортталатын өнімдердің сомасы 5,1 млрд долларды немесе барлық импортталатын өнімдердің үлес салмағының 37,0%–ын (бұдан бұрын 39,3%) құрады,бұдан әрі Қытай -2,3 млрд долларды немесе 16,5% - ын (16,0%) және Оңтүстік Корея-0,8 млрд долларды немесе 5,7% - ын (1,9%) құрайды.
2-кесте. Негізгі импорттық тауарлар:
Мұнай бағасының неғұрлым қолайсыз конъюнктурасы сәйкесінше экспорт көрсеткішіне және тиісінше елдің сауда теңгеріміне әсер етті. Бұдан басқа,ҚР ҰБ болжамдарына сәйкес экспорт серпініне тежеуші ықпал Қытайдағы экономикалық белсенділіктің баяулауы, ЕО және РФ-дағы экономикалық өсудің төмен қарқыны аясында сыртқы сұраныстың нашарлауы ықпал ететін болады. Осы орайда ағымдағы операциялар шотының тапшылығы ағымдағы жылы шамамен ЖІӨ-нің 3,0%-ын құрайды және 2020 жылы ЖІӨ-нің 4,2%-ға дейін ұлғаяды.Естеріңізге сала кетейік,өткен жылы ағымдағы операциялар шоттары ЖІӨ-нің 0, 03%-ын құрады.
