Президент жолдауында жастарға жан-жақты қолдау көрсету – мемлекетіміздің басты міндетінің бірі екенін айтты. Келесі жылы 100 мың жас жұмыспен қамтылып, бастамаларын қолдау үшін жылдық 2,5%-бен шағын несие берілетінін атап өтті.
Былтыр елімізде жұмыссыздық деңгейі 4,9%-ды құрады. Әсіресе, 29-34 жас аралығындағы еңбекпен қамтылмағандардың көрсеткіші жоғары.
Сандарды сөйлетсек, көрсеткіш 119 мың адамнан 122,8 мың адамға дейін өскен. Демек жастар арасындағы жұмыссыздық мәселесі өте өзекті. Қандай салада мамандар тапшы? Болашақта қандай бағыттағы мамандықтар жоғары сұранысқа ие болады, өңірлердегі жұмыссыздық деңгейі қандай? Осы тақырыптар аясында "Еңбек ресурстарын дамыту орталығы" Cтратегия департаменті директорының орынбасары Ұлпан Шегеновамен тілдестік.
– Қазіргі еңбек нарығында қандай мәселелер бар? Бастысы жұмыссыздық деңгейі шығар?
– Статистикаға сүйенсек, жылына 300-400 мыңға жуық жас еңбек нарығына араласа бастайды. Оларды жұмыспен қамту үшін тиісті жұмыс орындарын құру керек. Бұдан бөлек, қазіргі уақытта еңбек етіп жатқан адамдардың 40%-ы өнімділігі төмен салаларда жұмыс істейді. Ол ауыл шаруашылығы, сауда, білім беру мен денсаулық сақтау салалары. Бұл олардың табысына әсер етеді. Одан кейінгі мәселе мамандардың біліктілік деңгейі, біліктіліктің теңгерімсіздігі. Яғни жұмыс күшінің біліктілігі нарықтағы сұранысқа сәйкес келмей жатады. Сондай-ақ елімізде жұмыс орындарында мамандардың біліктілігі арттыру мәдениеті дамымаған. Қазіргі уақытта жалдамалы қызметкерлердің 5%-ы ғана мұндай оқудан өтеді. Өзекті тақырыптардың бірі – еліміздегі жұмысқа жарамды адамдардың тек 20%-ы цифрлық дағдыларды игерген. Мұның өзі технологиялардың дамуымен, цифрландырудың жедел қарқын алуымен үлкен мәселеге айналуы мүмкін.
– Нарықтың сұранысы мен мамандардың біліктілігі сәйкес келмейді деп қалдыңыз...
– Иә, оқу бітіргендердің көбі гуманитарлық мамандықтарды таңдайды. Алайда бізге қазір көбірек техникалық бағыттағы мамандар қажет. Білім беру жүйесін осы бағытқа қарай өзгерту қолға алынып жатыр. Мәселен, көптеген университеттерді техникалық бағыттағы мамандарға гранттар көп бөлінуде.
– Елімізде қандай мамандар тапшы? Оларды даярлау жағы қалай?
– Электрондық еңбек биржасының мәліметтері бойынша, білім беру, денсаулық сақтау, қызмет көрсету саласының мамандарына сұраныс жоғары. Ол мұғалімдер, дәрігерлер, медбикелер, бала күтушілер, жүргізушілер, сатушылар сұранысқа ие. Сондықтан педагогтар мен медицина мамандарын даярлауға гранттар көбірек бөлінуде.
– Өңірлерде де бұл мәселе өзекті шығар?
– Жұмыспен қамтылғандардың көпшілігі қалада тұрады. Бұл орайда жалдамалы жұмыс негізінен қалалық жерлерде болса, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар, оның ішінде жеке қосалқы шаруашылықпен айналысатындар көбіне ауылдық жерлерде тұрады. Осылайша, жалдамалы жұмысшылардың үлесі Түркістан, Алматы, Маңғыстау және Жамбыл облыстарында басым. Қалада тұратын өзін-өзі жұмыспен қамтығандардың үлесі 5 облыста – Қарағанды, Маңғыстау, Ақтөбе, Атырау және Қостанай басым.
Жалпы жұмыссыздық деңгейі халық көп тұратын өңірлерде жоғары. Ол Түркістан, Алматы, Маңғыстау облыстары.
Былтыр шілде айында skills.enbek.kz онлайн кәсіптік оқыту платформасы іске қосылды. Сол уақыттан бері 76,9 мың қазақстандық, оның ішінде 17 мың жұмыссыз азамат курстан өткені туралы сертификат алды. Платформада 110,7 мың адам тіркелді. Оқудан өткен 17 мың жұмыссыз азаматтың 5 мыңнан астамы – негізінен Алматы, Қызылорда, Қарағанды облыстарынан және Алматы қаласынан келген жастар.
– Соңғы саяси жағдайларға байланысты елімізге жұмыс іздеп келетін шетелдіктер саны артты. Осыған байланысты арнайы статистика жүргізіле ме? Ел азаматтарын жұмыспен толық қамти алмай жатып, шетелдіктерді қайтпекпіз?
– Бізде ішкі еңбек нарығын қорғау мақсатында арнайы квоталау механизмі қарастырылған. Яғни елімізге нақты белгіленген адам санын жұмыс істеуге кіргізе аламыз. Ол статистика бойынша ешқандай өзгешеліктер жоқ, бәрі қалыпты деңгейде, жылдағы 15 мың адам. Олар елімізде жұмыс істеуге рұқсат алғандар. Егер Ресей азаматтарын алар болсақ, Еуразиялақ кеңес шеңберінде ортақ еңбек нарығы болып табылады. Бізде Ресей азаматтары жұмыс істеу үшін арнайы тіркеуге тұрмайды. Сол үшін бізді бөлек статистика жұргізілмейді. Бірақ сарапшылардың айтуы бойынша көптеген Ресей азаматтары IT мамандықтар нарығында көбейгені байқалады. Бірақ бұған қатысты нақты статистика жоқ.
– Ақпараттармен бөліскеніңізге рахмет!
Сұхбаттасқан Құралай Құдайберген
