Таяуда Мәжілістегі "Ауыл", "Ақ жол", "AMANAT", "Respubliсa", "Қазақстанның халық партиясы" және ЖСДП фракцияларының депутаттары Үкіметке хат жолдап, қарапайым жұмысшылардың әлі күнге жете бағаланбай келе жатқанына назар аудартпақ болды, деп жазады inbusiness.kz сайты.
Бұл жерде әңгіме еңбеккерлердің үлкен бір тобы саналатын, бүкіл қоғамның тіршілігі мен қызметін қамтамасыз ететін, елеусіз, бірақ өте маңызды жұмысты атқаратын қызметкерлер – еден жуушылар, жүк тасушылар, техникалық қызметкерлер, гардеробшылар, күзетшілер, вахтерлар, аула сыпырушылар, электриктер, сантехниктер және өзге де көмекші кәсіп иелері туралы болып отыр. Өйткені олардың мәртебесі төмен, еңбекақысы аз, еңбек жағдайлары ауыр.
"Біз кадр дегенде көбіне басшылық лауазымдарға немесе шешуші қызметтегі мамандарға назар шоғырландырамыз. Алайда кіреберісте келген-кеткенге талмай телмірген күзетші де біреудің ағасы не әкесі ғой. Сіз тастап кеткен қоқысты теріп, лас аяқ киіміңізден қалған балшық пен былықты сүртіп жүрген еден жуушы да біреудің анасы не әпкесі. Әрине, оның жұмысы беделдіге жатпайды, университет бітіруді де талап етпеуі мүмкін. Бірақ біз оларды құрметтеуге, адами, азаматтық және әлеуметтік статусын көтеруге тиіспіз. Олардың да ұрпағы бар. Баласы: "Менің анам еден жуады, менің әкем – аула сыпырады" деп мақтана айта ала ма? Солай айта алуы үшін біз жағдай жасауымыз қажет", – дейді Мәжіліс депутаты Таңсәуле Серіков.
Бұл жұмысшылар ауыр физикалық еңбекті атқаратынына қарамастан, кейде тіпті елдегі ең төменгі жалақыдан аз айлық алады. Туыстықпен, тамыр-таныстықпен өзі үшін ашылған лауазымды иеленіп, іс жүзінде елге еш еңбегі сіңбейтін, кабинетте қаламды үстелдің бір шетінен екінші шетіне ауыстырып, ерігіп отыратын "ақ жағалы" шендіден бірнеше есе аз табыс табады.
Мәжілісмен олардың әлеуметтік қорғау, жеңілдіктер және кәсіби қолдау шеңберінен тыс қалатынын, мансап сатысында өсу мүмкіндігі жоқтығын қаперге салды. Серіковтың тұжырымдауынша, егер осы жұмысшылар жұмысқа жаппай шықпай қалса, көшелер қоқысқа толады, ең беделді кеңселердің өзінен сән кетеді, мықтылардың кабинеттерін шаң-тозаң басады. Мемлекеттік және әлеуметтік нысандардың қауіпсіздігіне қатер төнеді.
Жазда ел ішін аралайтын депутаттарға жыл сайын осы кәсіптердің иелері шағымданумен болады. Бірақ одан жалақысы өсіп, мерейі тасып, жеңілдіктерге кенеліп, қуанышқа бөленіп жатқан жоқ.
Мәжілістегі фракциялардың байламынша, мемлекеттік және квазимемлекеттік мекемелер жылына бір рет осы санаттағы қызметкерлеріне ұйым есебінен санаторийге жолдама ұсынуы, жыл сайын 13-жалақыны төлеуі, тегін оқып, жаңа мамандық игеруіне немесе кәсіби қайта даярлықтан өтуіне мүмкіндік беруі керек. Ал, құрметті еңбек демалысына шыққандарына, кәсіп ардагерлеріне құрметті атақ тағайындап, ынталандыру түрлерін енгізген жөн.
"Бұл Әділетті Қазақстанды құрудың бір шарты. Біз күн сайын таза кеңселерге, ғимараттар мен үйлерге кіруге, таза көшемен серуендеуге, көркемдіктен ләззат алуға үйреніп кеттік. Бірақ осы әсемдіктің артында мыңдаған жұмысшының тынымсыз еңбегі жатқанын ескере бермейміз. Олардың әлеуметтік мәртебесін көтеру – әділдіктің, адамгершіліктің мәселесі. Бұл азаматтардың еңбегі еленбесе, "Жұмысшы мамандықтар" жылы әдемі ұран күйінде қалады. Бұл жылды еңбеккерлердің үлкен бір бөлігін қуантатын шынайы әрекеттермен қанықтырған жөн", – делінген депутаттар хатында.
Мәжіліс ұсынды:
- Аталған санаттағы қызметкерлердің жалақысын арттыруды,
- Олардың "қоғамдық маңызды кәсіпке ие жұмысшылар" мәртебесін заң жүзінде бекітуді,
- Олар үшін тегін санаториялық жолдамаларға мемлекеттік квотаны жыл сайын бөлуді,
- Кәсіби өсу мен жаңа біліктілік игеру курстарына тегін қатысуға мүмкіндік беруді,
- Техникалық кәсіп зейнеткерлері үшін жеке төс белгіні және құрметті атақты енгізуді сұрады.
Үкімет не дейді?
Үкімет бүкіл фракция қосылған бұл депутаттық ұсыныстардың бірде бірін қабылдамады. Мысалы, тек техникалық қызметкерлердің жалақысын бөле-жара көтеру деген болмайды.
"Үкімет мемлекеттік мекемелер мен қазынашылық кәсіпорындар қызметкерлерінің, соның ішінде техникалық жұмысшылардың да жалақысы деңгейін жоғарылату бағытында бірізді шаралар қабылдауда. Мәселен, Президенттің тапсырмасымен, 2022 жылдан 2025 жыл аралығында мемқызметшілердің жекелеген санаттарының еңбекақысы жыл сайын орта есеппен 20%-ға арттырылды. Оның ішінде еден жуушылар, жүргізушілер, электриктер, аула сыпырушылар, күзетші-вахтерлар бар. Нәтижесінде, 2025 жылы олардың жалақысы 2 есе жоғарылады", – деді Премьер-министрдің орынбасары Ермек Көшербаев.
Ол мемлекеттік ұйымдардың азаматтық қызметкерлерінің бәрі үшін еңбекақы төлеу жүйесі бірыңғай, ортақ екенін нықтады. Оның пікірінше, мысалы, аққұла еден жуушының жалақысын көтерсе, онда бұл басқа қызметкерлердің, мысалы, "ақ жағалылардың" ашуын туғызуы мүмкін.
"Тек белгілі бір саладағы жұмысшылардың бір санатының ғана жалақысын арттыру басқа қызмет салалары жұмысшыларының наразылығын туғызуға соқтырады. Салдарынан, олар да өз тарапынан ұқсас талаптар қоя бастайды. Мемлекеттік мекемелер мен қазынашылық кәсіпорындардың жалақысын ары қарай жоғарылату азаматтық қызметкерлердің еңбекақы жүйесін жетілдіру аясында қаралады", – деп сырғытты вице-премьер.
Мәжілісмендердің жаңа санатты – "қоғамдық маңызды кәсіпке ие жұмысшылар" әлеуметтік мәртебесін бекіту талабынан да түк шықпады. Олар үшін арнайы, бөлек атақ та болмайды.
Үкімет басшысының орынбасары сонау 2014 жылдан бері "Еңбек жолы" республикалық конкурсы өтетінін, оған осы мамандық иелері де қатыса алатынын нұсқады.
Бірақ "Еңбек күнін" мерекелеу аясында тағайындалған бұл байқау жалпы жиынтығы жүздеген жылға тартатын жұмыс өтілі бар үздік еңбек әулеттерін және озық өндіріс жұмысшыларын анықтауға бағытталған. Ол жерде қарапайым еден жуушы не істейтіні белгісіз. Қырық жыл еден атаулыны мұнтаздай еткенін қазылар алқасы лайықты бағалай алар ма?
"Қоғамдық маңызды кәсіпке ие жұмысшылардың статусын заң жүзінде бекітуге келсек, жұмыс беруші мен жұмысшылар еңбек жағдайларын жақсарту үшін ұжымдық шарт не келісім жасасу арқылы әлеуметтік пакетті, кепілдіктер мен жеңілдіктерді қосымша қарастыруға құқылы. Осы ұжымдық шартта жұмыс беруші жұмысшы мамандықтар иелерінің әлеуметтік мәртебесін өсіру және кадрлық әлеуетті нығайту мақсатында қосымша кепілдіктер мен ынталандыруларды қабылдауға құқылы", – деді Көшербаев.
Еден жуушыларға және сол қатарлы еңбеккерлерге мемлекет санаторийлерге жолдама бермейтін болды. Оны беру-бермеу мәселесі де жұмыс берушілердің иығына артылды.
"Аталған санаттағы тұлғаларды емдеу және әлеуметтік қолдау шараларын ұсыну, соның ішінде санаториялық-курорттық сауықтыру әрбір ұйымның қаржылық мүмкіндіктеріне қарай жүзеге асырылады. Бұл істі жергілікті, салалық нормативтік актілер, ұжымдық шарттар мен келісімдер реттейді", – деді вице-премьер.
Яғни, жұмыс берушісі қаласа және қаржысы болса, берсін, қаржысы болса, бірақ қаламаса, бермесін. Мемлекет бұл жұмысшыларды курортқа қыдыртуға қаржы бөлмейді, дегенге келтірді.
Бұл еңбеккерлердің біліктілігін көтеру үшін де жеке тегін курстар ұйымдастырылмайды. Үкіметтің өкілі 50 жастан асқан қазақстандықтар үшін "Күміс университеттер" бағдарламасы жүзеге асырылып жатқанын жеткізді. Осы егде жастағы азаматтар ақысыз білім алып, машық игере алады. Оның ішінде микроквалификация, тұлғаны дамыту, тіл үйрену, қаржылық сауат ашу, кәсіпкерлік қызметке оқу, IT-компетенция, музыка және басқасы бар.
2025 жылғы бірінші жартыжылдықта "Күміс университеттер" 41 жоғарғы оқу орнында жұмыс істеді. Егде жастағы адамдар үшін 318 білім бағдарламасы іске асырылады. Оларда тыңдаушылар саны 3 507 адамды ғана құрады. Оның 27%-ы немесе 947-сі – 50 жастан енді асқандар, ал, 73%-ы немесе 2560 – 60-тан ересектер.
Бұған қоса, нақты сектор компанияларымен бірлесіп, ЖОО-лардың қысқа мерзімді курстар ұйымдастыратыны мәлім етілді. Мұндай қысқа мерзімді курстар саны 130-ды құрады, онда оқушылар саны – 1092 адам.
Вице-премьер бұл курстар қалаған барлық адамға қажетті машық пен біліктілік иеленуге мүмкіндік береді деген ойын жеткізді.
