Қазақстанның кейбір құжаттарында қажет емес құпиялылық режимі жасалынып жатыр.
Сарапшы соңғы жылдары қызметтік құпиялылық белгісі берілген немесе жай жарияланбай кеткен бірқатар нормативтік актіні тізіп шықты.
- Саясаттанушының айтуынша, келесі ақпарат түрлері шектеулерге ұшырады
- Президент Әкімшілігінің құрылымы мен ережесі
- Қауіпсіздік кеңесінің құрамы мен ережесі
Президент тағайындайтын және (немесе) онымен келісім бойынша босатылатын, Президенттің ұсынуы бойынша сайланатын, сондай-ақ оның әкімшілігімен келісім бойынша тағайындалатын және босатылатын саяси мемлекеттік қызметшілер, лауазымды және өзге де адамдар лауазымдарының тізбесі;
Үкімет, Премьер-министр ұсынуы немесе келісімі бойынша тағайындалатын мемлекеттік саяси қызметшілер, лауазымды және өзге де адамдар лауазымдарының тізбесі;
мемлекеттік саяси қызметшілерді, лауазымды және өзге де тұлғаларды келісу, лауазымға тағайындау және лауазымнан босату тәртібі туралы ережелер;
бірінші басшылары премьер-Министрдің ұсынуы немесе келісімі бойынша қызметке тағайындалатын немесе қызметтен босатылатын, сондай-ақ Үкіметтің шешімі бойынша қызметке тағайындалатын немесе қызметтен босатылатын Ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, КЕАҚ, даму институттарының, жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру мемлекеттік ұйымдарының және өзге де ұйымдардың тізімі;
- жергілікті атқарушы органдардың штат санының лимиттері және облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана, аудандар (облыстық маңызы бар қалалар)әкімдері орынбасарларының шекті саны;
- министрліктер мен өзге де орталық атқарушы органдардың аумақтық органдары мен оларға ведомстволық бағынысты мемлекеттік мекемелердің санын ескере отырып, олардың штат санының лимиттері;
- Премьер-министр мен оның орынбасарлары арасындағы міндеттерді бөлу;
- дипломатиялық өкілдіктерді ашу туралы шешімдер;
- саяси мемлекеттік қызметшілердің зейнеткерлік жасын ұзарту туралы шешімдер;
- консультативтік-кеңесші органдар құрамындағы өзгерістер туралы кейбір шешімдер.
"Бұл құқық қорғау органдары, қарулы күштер мен барлау агенттіктеріне қатысты болғаны түсінікті. Алайда құпиялылықтың жаппай кең етек алуы таң қалдырады. Мысалы, облыстар мен мегаполистер әкімдерінің орынбасарларының саны туралы мәліметтер гриф астында қалды, бірақ бұл деректі табу өте оңай", – деді Данияр Әшімбаев.
Сөзінше, "штат санының лимиттері мемлекеттік аппарат санының азаюы туралы хабарландыруларға қайшы келмейтіндігіне байланысты жіктелді, бірақ соңғысын басқа статистикалық есепте оңай көруге болады".
"Мемлекеттік қызметшілер саны өсті, бірақ бұл жағдайды оңай түсіндіруге болады. Осы жылдар ішінде министрліктер, агенттіктер, комитеттер, облыстар, қалалар мен аудандар саны артты, бұл кез келген жағдайда санның өсуіне мүмкіндік береді. Егер біз қандай да бір әкімшілік немесе аумақтық реформаны оң деп санасақ, онда оның мемлекеттік аппарат санының қандай да бір өсуіне әкелетінін неге түсіндірмеске?", – деді сарапшы.
Саясаттанушы жаңа елшіліктердің ашылуы, елшілерді, тұрақты өкілдерді тағайындау, вице-министрлер жетекшілік ететін мәселелер туралы ақпаратты мемлекеттік органдардың ресми жарияланымдары бойынша оңай білуге болатынын айтты.
"Президент пен Үкіметтің номенклатурасына қатысты құпиялылық бізде кейбір құпия құрылымдар мен лауазымдар немесе оларды тағайындау/келісу тәртібі дұрыс емес реакция тудыруы мүмкін деген әсер қалдырады. Бас прокуратура жанындағы активтерді қайтару жөніндегі комитет бойынша көптеген құжат құпия болып есептелінеді, бірақ мұнда керісінше жариялылықты қосқан жақсы болар еді", – деді саясаттанушы.
Кейбір мемлекеттік басқарушылар аппараттық ресімдерді толық меңгермеген де шығар, деп жалғастырады ол.
"Мен құпия бөлікті грифтің астындағы жеке қосымшаға қалдырып, қалғанын жариялауды ұсынар едім", – деп қорытындылады Данияр Әшімбаев.
