Жылжымайтын мүлік нарығында көптеген ұсыныстар бар, бірақ бәрінің де әсіресе, қазіргі кезде ипотека арқылы үй сатып алу мүмкіндігі жоқ. Көбінесе, мегаполистерде пайдалануға берілген үйлердің үлескерлері жөндеу жұмыстары аяқталғаннан кейін пәтерлерін сата бастайды. Әдетте, олар болашақ шаршы метрлерді баға төмен, іргетасы жаңадан қаланған кезде сатып алады, кейін жоғары бағамен сатады. Алайда, үлескерлердің қолында пәтердің дайын құжаттары мен сатып алу-сату шарттары бола бермейді. Сондықтан, мұндай баспананы ипотекаға алуға болмайды, тек қолма-қол ақшаға сатады, деп хабарлайды inbusiness.kz сайтының тілшісі.
Пәтерлер көбінесе үлестік қатысу шарты (ҮҚШ) арқылы пәтерлер құжаттары толық пәтерлерге қарағанда біршама арзанырақ сатылады. Ал адамдарды қолайлы бағалар, сонымен қатар, жаңа тұрғын үй кешені мен жаңа жөнделген пәтерлер қызықтырады. Бұл, әсіресе, жылжымайтын мүліктің нарықтық бағасы аздап төмендеген кезде өзекті, қолма-қол ақшасы бар адам үшін пәтерді өте қолайлы жағдайларда сатып алуға болады.
Inbusiness.kz сайты Астана қаласының нотариусы Динара Жарқымбаевамен бірге жылжымайтын мүлікті үлестік қатысу шарты арқылы қауіпсіз және қаржылық тәуекелсіз сатып алу жолдарын қарастырды.
Бүгінгі таңда, нарықта жауапкершілігі төмен құрылыс компаниялары бар екені ешкімге құпия емес.
Еске сала кетсек, тамыз айында Астана қаласының әкімдігі 138 құрылыс компаниясын қамтитын тізімді жариялаған болатын. Олардың барлығында үлескерлерден ақша жинауға тиісті рұқсаттары болмаған.
"Осы көппәтерлі тұрғын үй кешендерінде қолданыстағы заңнаманы айналып өту арқылы жасалған барлық мәмілелер (алдын ала брондау шарты, брондау шарты, инвестициялық шарт, басқаға беру және т.б.) жарамсыз болып табылады", - деп ескертті әкімдік.
Жақында, Астана әкімі Жеңіс Қасымбек баспасөз мәслихаты барысында елордадағы 40 ғимарат құрылысы ұзаққа созылған нысандарға айналуы мүмкін екенін мәлімдеді. Сондықтан, жаңа ғимараттан пәтер сатып алмас бұрын бірнеше рет ойлануыңыз керек.
Ең алдымен, нотариустар әкімдік сайтындағы проблемалық құрылыс компанияларының тізімін тексереді.
"Біз өз тарапымыздан осы сертификаттарды сұраймыз. Тиісінше, үлестік қатысу шартының өзі әкімдікте тіркелуі керек және мүлік кепілі туралы үзінді көшірмені алған кезде Egov.kz сайтына құжат жүктелуі қажет. Ол бір минут ішінде өңделеді. Бірақ Egov.kz деректер базасы бұл деректерді қаншалықты дер кезінде тіркейді. Нотариаттық палата да бізге шартты тұрғын үй кешенінің прокуратураның қамауға алынғаны туралы хабарлама жібереді. Бұрын бұл "тыйым салу кітабы" деп аталды, онда мекен-жайы бар кез келген мүлікті тәркілеу туралы ақпарат жазылды", - деп түсіндірді Жарқымбаева.
Сондай-ақ, нотариус "Сот кабинеті" қызметі арқылы осы кезеңде үлескерге немесе оның жұбайына қатысты сот процесінің жүргізіліп жатқанын көре алады, бірақ мұны барлық нотариустар жасай бермейді. Қосымша қаржылық қауіпсіздік үшін сатып алушылар мұны сұрауы мүмкін. "Сот кабинеті" сервисі арқылы сатушыны тексеру үшін нотариус жылжымайтын мүлікті сатушының өзінің келісімін талап етеді. Бұл ретте, барлық іс жүргізу көп уақытты алады, өйткені кез келген сот істерін іздеу сатылатын мүліктің иесі тіркелген қаланың (облыстың) барлық аудандық, қалалық және мамандандырылған соттары арқылы жүргізілуі тиіс.
"Отырып, аудан бойынша таңдасаңыз, ол бір-екі күнді алады. Біріншіден, сатып алушының өзі сатушының келісімімен "Сот кабинеті" арқылы деректерді тексеріп, заңды бар-жоғына көз жеткізгені дұрыс. Қазіргі уақытта, оған қатысты істер жүріп жатыр", - деп атап өтті нотариус.
Сонымен қатар, нотариустар өздерінің мәліметтер базасы, Бірыңғай нотариаттық ақпараттық жүйе арқылы барлығын тексереді және мұнда барлық ақпарат бірден енгізіледі. Мәміле жасау кезінде олар жылжымалы мүліктің кепілі туралы куәлікті жұлып алумен қатар, сатушының қандай да бір тыйымдары бар-жоғын білу үшін мәліметтер базасын тексереді. Егер тыйым салынған болса, онда нотариус ешқандай нотариаттық іс-әрекеттер жасай алмайды.
"Менің тәжірибемде нотариаттық іс-әрекеттерден бас тартуға тура келген жағдайлар болды, мысалы, адам немесе оның жұбайы қандай да бір қамауға алынған немесе үй проблемалық тізімге енгізілген, бірақ тергеушілер қамауға алынбауы туралы анықтама берген", - деп бөлісті нотариус.
Егер бұғаттауда болса, онда пәтер сатылмайды. Ал егер үй пайдалануға беріліп, адамдар көшіп кеткен болса, онда әділет департаменті мүлікті заңды түрде тіркейді.
