Балалар денсаулығымен мен он жеті жыл бойы айналысып келемін. Осы уақыт ішінде маған Қазақстандағы бала өлімін азайту өте маңызды болды. Менің AYALA қорым мен өзім бар күш-жігерімді бұл істе мемлекетке көмектесу үшін бағыттадым. Жыл сайын біз мемлекеттік ауруханаларға ондаған реанимациялық жабдықтар беріп, неонатолог дәрігерлердің біліктілігін арттыруға көмектестік. Нәтижесінде 2015 жылға қарай елімізде балалар өлімі 3,5 есеге төмендеді.
2010 жылы медициналық жобалармен қатар біз түзеу мекемелерімен - мектеп-интернаттармен және психологиялық-педагогикалық түзету кабинеттерімен жұмыс жүргізе бастадық. Өте белсендік көмек жасадық: жабдықтардың жүздеген бірліктерін жеткізіп, ондаған Монтессори бөлмелерін, сенсорлық бөлмелерді іске қостық. Бірақ бұл мекемелерден түскен өтініштер ағыны азайған жоқ.
Себебі, мүгедек балалар саны қарқынды өсе бастады: 2017 жылы БЦП бар балалар ғана 1993 жылмен салыстырғанда 3,6 есе көбейді. 2021 жылы 13 131 бала алғаш рет "мүгедек" мәртебесін алды. Жыл сайын елімізде туа біткен және тұқым қуалайтын 3500-ге жуық бала дүниеге келеді. Мүмкіндігі шектеулі балалардың саны жыл сайын алты мыңға артып келеді. Олардың ішінде жүздеген баланың денсаулығын сақтап қалуға болатынына сенімдімін. Қазір Қазақстанда туылғаннан 18 жасқа дейінгі 101 587 баланың "мүгедек" мәртебесі бар. Саны шын мәнінде қорқынышты! Жүз мың адам - Рудный, Екібастұз, Жезқазған сияқты бір қаланың халқы. Мұндай ауқым менің еңсемді түсіреді.
Менің ойымша, мұндай жағдайдың бірнеше себебі бар.
Біріншісі - отбасын жауапты жоспарлау мәдениетінің жоқтығы. Шын мәнінде, шала туған балаларды бағып-қағып, түрлі генетикалық бұзылулары бар балаларға көмектесіп, түзеу және оңалту мекемелерін құрып және оларды жыл сайын ұлғайта отырып, біз бәріміз - мемлекет, дәрігерлер, түзеу педагогтары, қайырымдылық қорлары - тек салдарымен ғана айналысамыз. Балалардың мүгедектігінің алдын алу ұрықтануға дейін: жүктілікті болашақ әке мен аналар деңгейінде жауапкершілікпен жоспарлаудан басталуы тиіс.
Бұл мәселеде толық бақылауды мемлекет өз қолына алуы тиіс екеніне сенімдімін. Еліміздің халқында отбасын жауапты жоспарлау мәдениетін белсенді қалыптастыру қажет. Коммуникацияның барлық қолжетімді арналары арқылы жүктілікке дейін және уақытында болашақ аналарға барлық тексерулерден өту қажеттілігін көрсету қажет. Менің AYALA қорым YouTube-те өз арнасын жүргізеді. Біз қазақ тіліндегі мұндай ақпаратқа жас әйелдер тарапынан үлкен сұраныс бар екенін көріп отырмыз. Оларды жүктілікті дұрыс жоспарлау, скринингтер мен УДЗ-тексерулерден қалай өту керектігі, босануға қалай дайындалу керектігі және дені сау балаларды өмірге әкелуге байланысты ондаған басқа да тақырыптар қызықтырады. Біз қор ретінде осы онлайн ағартуға беделді бейінді дәрігерлерді тартамыз. Біздің мемлекетіміздің осы үдерісті басқаруға және еліміздің ұрпақты болу белсенділігінен ақпараттық сұранысты дұрыс бағытқа жіберуге мүмкіндіктері мен ресурстары едәуір көп деп ойлаймын.
Екінші себеп - бұл жаңа туған нәрестелердің денсаулығының елеулі бұзылуларын ерте анықтау проблемалары. Педиатриялық көмек стандартында жаңа туған нәрестелердің неонаталдық, офтальмологиялық және аудиологиялық скриннингтері барлық перзентханаларда міндетті түрде жүргізілуі тиіс екендігі көрсетілген. Іс жүзінде аудиологиялық және офтальмологиялық скринингтер көбінесе шала туған балалар үшін тәуекел топтары бойынша іріктеп жүргізіледі. Сөйтіп, мерзіміне жетіп туған балалардың денсаулығында айтарлықтай патологиясы перзентханада анықталмайды. Міне, өмірден мысал. Өткен жылы "Шала туған нәрестелердің ретинопатиясы" жобасы аясында AYALA қоры Атырау облыстық офтальмологиялық ауруханасына офтальмоскопты тапсырды. Онда 136 жаңа туған бала скринингтен өтті, олардың 74-інде шала туған нәрестелердің ретинопатиясына жатпайтын көру патологиясы байқалды. Дәрігерлер дер кезінде емдеуді бастап, барлық балалардың жақсы көру қабілетін сақтап қалды. Ал егер біз офтальмоскопты бермесек ше?
Жаңа туған нәрестелердің скрининг тәсілін өзгерту жағдайды түзетуі мүмкін. Алдымен 2009 жылдан бері өзгермеген скрининг тарифтерін қайта қарау керек. Қазір мемлекеттік медициналық ұйымдарға персоналды ұстап, құрал-жабдықтар сатып алу тиімді емес. Мысалы, еліміздің көптеген перинаталдық орталықтарындағы балалар офтальмологтарының жалақысы айына 19 мың теңгеден басталады. Сондай-ақ барлық жаңа туған нәрестелерде фенилкетонурия мен муковисцидозға ғана емес, 32 генетикалық ауруға тұқым қуалайтын аурулардың скринингін міндетті түрде жүргізуді ТМККК-не енгізу қажет. Мұндай тәжірибе көрші елдерде бар, олар бізбен бөлісуге дайын.
Үшіншісі - болашақ аналардың зертханалық және УДЗ-диагностикасының сапасына сенімсіздік. Сондықтан да, қолында зерттеудің алаңдатарлық нәтижелері болса да, жүкті әйелдер оларды елемеуді жөн көреді. Қазіргі уақытта Қазақстанда сараптамалық сыныптың пренаталдық диагностикасын меңгерген УДЗ-дәрігерлердің тапшылығы 100 штаттық бірліктен асады. Сараптамалық сыныптағы УДЗ аппараттарының жетіспеушілігі де шамамен осындай.
Өз тарапынан AYALA қоры мемлекетке кадр тапшылығын жабуға көмектесуге тырысады. Өткен жылы Ақмола облысының № 2 облыстық көпбейінді ауруханасының базасында "Шеврон" компаниясының қолдауымен біз Қазақстанның өңірлерінен 21 дәрігердің ұрықтың ішкі даму кемістіктерін ерте анықтау үшін сараптамалық УДЗ-диагностиканы оқыттық. Нәтижесінде тәуекел тобындағы жүкті әйелдерді диагностикалау сапасы бірнеше есе өсті. Биылғы жылы дәрігерлерге арналған "AYALA онлайн-академиясы" тегін біліктілікті арттыру курстары бар платформада осы тақырып бойынша теориялық курсты жазып, алыс және жақын шетелдерден жетекші профессорларды онлайн-оқытуға әкелуді жоспарлап отырмыз.
Сондай-ақ, балалардың алғашқы мүгедектікке шығуының жыл сайынғы көрсеткіші үшін бейінді мемлекеттік органдардың есептілігі мен жауапкершілігін енгізу жақсы болар еді. Біз бала кезімізде мүгедектік салдарынан мемлекеттің өмір бойы қолдауын қажет ететін болашақ ересек адамдардың пайда болуын кім және қалай бақылайтынын бәріміз түсіну үшін.
Автордың пікірі редакцияның көзқарасымен сәйкес келмеуі мүмкін
