2021 жылы бүкіл әлем дерлік инфляцияның жеделдеу мәселесімен бетпе-бет келді. Бірақ жаһандық экономикада фискалдық ынталандыру шаралары, орталық банктердің ақша-несие саясаты, сондай-ақ коронавирустан кейін нарықтың тез қалпына келуі сияқты жағымды аспектілерді де байқауға болады, деп хабарлайды inbusiness.kz тілшісі ranking.kz-ке сілтеме жасап.
Реттеуші органдар мен халықаралық ұйымдар тауар құнының өзгеруін уақытша құбылыс ретінде қарастыра бастады. Дегенмен дамыған елдердегі рекордтық инфляция және инфляцияға қарсы тәуекелдердің ұзақ сақталуы аясында жаһандық өсу қарқыны тұрақты болды.
Бүгінгі таңда орталық банктер инфляцияны ұстап тұру үшін барын салуда. ЕАЭО елдерінде инфляциялық процестер ұқсас. Кейбір мемлекеттерде инфляция қарқыны төмендей бастады. Бірақ әлі де жоғары деңгейде қалып отыр, бұл орталық банктердің мақсатты көрсеткіштерінен әлдеқайда жоғары. Тиісінше, монетарлық реттеушілер өз кезегінде ақша-несие шарттарын қатайтуды жалғастыруда.
Былтыр ЕАЭО елдері арасында инфляцияның ең үлкен өсімі Арменияда байқалды. Инфляция 2020 жылғы желтоқсандағы 3,7%-дан 2021 жылғы қарашада 9,6%-ға шыңына дейін үдеп, желтоқсанның аяғында 7,7%-ды құрады.
Биылғы қаңтар айында көрсеткіштің төмендеуі жалғасып, 7,1%-ды құрады. Сыртқы проинфляциялық қысымның әсерінен жоғары инфляциялық ортаның сақталуын ескере отырып, Арменияның Орталық банкі 2022 жылғы ақпанда қайта қаржыландыру мөлшерлемесін 0,25%-дық тармаққа 8%-ға дейін арттыра отырып, ақша-несие саясатын қатаңдатуды жалғастырды (2021 жылы мөлшерлемені 2,5%-дық тармақ 7,75%-ға дейін).
Сонымен қатар 2021 жылдың соңында инфляцияның ең жоғары деңгейі Қырғызстанда байқалды – 11,2% (2020 жылдың желтоқсанында – 9,7%). 2021 жылдың мамыр айынан бастап инфляцияның үдеп, шілдеде 14,6% шыңына жетуі аясында Қырғызстан Ұлттық банкінің бір жылдағы есептік мөлшерлемесі барлығы 3%-дық тармаққа көтеріліп, 8%-ға дейін көтерілді. Қаңтарда реттеуші мөлшерлемені тағы 0,5%-дық тармаққа, яғни 8,5%-ға көтеру туралы шешім қабылдады. Шешім инфляцияның қазіргі динамикасына және инфляциялық күтулерге сыртқы қысымның теріс әсерін барынша азайту мақсатында қабылданды.
Беларусьте де инфляция өткен жылы 7,4%-дан 10%-ға дейін үдеп, 2022 жылдың қаңтарында 10,4%-ға дейін өсуді жалғастырды. Осының аясында Беларусь Ұлттық банкі 2021 жылға арналған қайта қаржыландыру мөлшерлемесін 1,5%-дық тармаққа, 9,25%-ға дейін көтерді.
Ресейде де бағаның тұрақты өсуі байқалады, инфляция 2021 жылы 4,9%-дан 8,4%-ға дейін артты және биылғы жылдың қаңтарында өсу үрдісін 8,7%-ға дейін жалғастырды. Ресей Банкі ақша-несие шарттарын өзгертуге алғашқылардың бірі болып кірісті.
Осылайша, 2021 жылы Ресей Банкінің негізгі мөлшерлемесі 7 есеге көтеріліп, ақырында 4,25%-дан 8,5%-ға,яғни екі есеге өсті. Биылғы жылы реттеуші негізгі мөлшерлемені 9,5%-ға дейін көтерді.
Қазақстанда да тауар бағасының құнсыздануы 7,5%-дан 8,4%-ға дейін өсті. 2021 жылғы қараша-желтоқсанда үкімет қабылдаған инфляцияға қарсы шаралар аясында, атап айтқанда, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары бойынша инфляция 8,9%-дан төмендей бастады.
Алайда биылғы жылдың қаңтар айында көрсеткіш қайтадан артып, 8,5%-ды құрады. Осыған байланысты ҚР ҰБ базалық мөлшерлемені 10,25%-ға дейін көтеру туралы шешім қабылдады, бұл бағалаулар бойынша биылғы жылдың соңына дейін инфляцияны 6%-6,5%-ға дейін бәсеңдетуге ықпал етеді.
ТМД-ның басқа елдері арасында бағаның тез өсуі Молдовада байқалады. 2021 жылдың басында нөлге жақын болған инфляция жыл соңында 13,9%-ға жетті, ал 2022 жылдың қаңтарында 16,6%-ға көтерілді, бұл ТМД елдері арасындағы ең жоғары көрсеткіш. Осының аясында Молдова Ұлттық банкі базалық мөлшерлемені барынша көтере бастады. Мәселен, егер 2021 жылы мөлшерлеме жалпы алғанда 3,85%-дық тармаққа 4 есеге көтерілсе, биылғы жылдың қаңтарында реттеуші мөлшерлемені бірден 2%-дық тармаққа, яғни 8,5%-ға дейін арттырды.
Құралай Құдайберген
