Студенттердің жазғы демалыстан оралуына байланысты пәтер жалдау "маусымы" басталып, осыған қатысты алдау фактілері де жиілеп кетті. Ең танымал схема – алаяқтар арнайы сайттарға бөтен үйлердің жарнамасын орналастырып, кейін пәтерге сұраныс көп болғандықтан клиенттерден алдын ала төлем жасауды сұрайды. Ақшаны алған бойда төлефондарын сөндіріп тастайды.
Қазақстан риэлторлары бірлескен қауымдастығы президентінің кеңесшісі Нина Лукьяненко жылжымайтын мүлік сайттарына кіргенде ең алдымен, орналастырылған хабарландыруларға мұқият назар аудару керектігін айтады.
"Мәселен суреттері әдемі және бағасы одан да тартымды болып көрінсе, онда бұған күмәнмен қарау керек. Алаяқтардың көпшілігі жарнаманы әдемі фотосуреттермен әрлеп, барынша төмен баға ұсынады. Екіншісі, әрине, жылжымайтын мүлікті тексерусіз ешкімге ақша жіберуге болмайды. Бірінші кезекте пәтерді көріп шығу шарт", – деді сарапшы Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте.
Оның сөзінше пәтерді жалға алғанға дейін жылжымайтын мүлікпен танысу керек, содан кейін тұрғын үй құжаттарын қарап шығу маңызды, ал ол иесінің жеке куәлігін тексеруден басталады. Сонымен қатар жазбаша келісім жасасып, оны сақтап қою қажет.
Бұл ретте алаяқтардың көбі өздерін "риэлтормын" деп таныстырады. Ал шын мәнінде солай ма?
"Бұл ретте риторлық қызметке не кіретінін түсіну маңызды. Біріншіден, риелтордың барлық алаяқтардан, алаяқ риелторлардан және ақпараттық қызмет көрсететін компаниялардан айырмашылығы, ол ең алдымен мүлікті көрсетеді. Яғни адам алдымен тұрғын үйді өз көзімен көруі керек. Риелтор меншік иесі мен болашақ жалға алушы арасында келісім-шарт жасау қызметін ұсынуы керек", – деп түсіндірді Нина Лукьяненко.
Еңбек шарты тараптардың өтініші бойынша жасалатынын және мәміленің жазбаша нұсқасын сақтап қою керектігін есте ұстаған жөн. Сондықтан шартта тараптардың міндеттемелері толық жазылуы тиіс. Мәселен, транзакцияның сомасы, жалдау ақысы, ай сайынғы немесе тоқсан сайынғы төлем, аудару арқылы немесе қолма-қол ақшамен сынды. Жалдау ақысына не кіретінін және коммуналдық төлемдерді кім төлейтінін де назарға алу маңызды.
"Иесінің ай сайын жалдау ақысын көтеруіне жол бермеу үшін жалдау шартында осы мәселені анықтау керек. Әдетте, иесінен біз жылына бір реттен жиі емес, кем дегенде 30 күн бұрын ескерту арқылы құнын өзгертуді сұраймыз", – деді сарапшы.
Сонымен қатар ол жалға берілетін тұрғын үй бағасы қалай қалыптастырылатынын атап өтті.
"Нарықтық экономика сұраныс пен төлем қабілетті ұсыныстың әсерінен бағаны қалыптастыруға мүмкіндік береді. Жасыратыны жоқ, соңғы айларда жалдау құны айтарлықтай өсті, бірақ бәрі ұмытып кететін тағы бір экономикалық процесті есте ұстаған жөн. Өкінішке орай, биыл инфляция деңгейі 15% шамасында қалыптасты. Бұл барлық салады бағаның өсетінін білдіреді, ал жалдау – бұл нарықта ұсынылатын қызмет", – дейді спикер.
Жыл басынан бері Алматы қалалық полиция департаментіне пәтер алаяқтарының құрбаны болған 28 адамнан арыз түскен. Зәлім ойларын жүзеге асырып жүргендер бірреттік SIM-карталар пайдаланып, ақшаны үшінші тұлғаның картасына аудартады.
Құралай Құдайберген
