Сонымен, 3 сәуірде АҚШ Президенті Дональд Трамп әлемдегі 184 елде және Еуропалық Одақта шығарылған тауарлардың импортына кедендік баж енгізу туралы "тарихи" жарлыққа қол қойды.
Ақ үй бұл жарияланымына "Азат ету күнінің құрметіне арналған өзара кедендік баждар" ("LIBERATION DAY RECIPROCAL TARIFFS") деген түсініктемесін қосты.
Ондағы кестенің бірінші бағанында "валюталық манипуляциялар мен сауда кедергілерін ескере отырып, америкалық тауарларға қарсы қандай да бір елде қолданылатын тарифтер" келтірілген-мыс.
Одан кейінгі бағанада АҚШ-тың жаңа "жауап шаралары" берілген. Ақ үй Американың көп жағдайда сайма-сай жауап бермейтінін, жеңілдік, дисконт жасап отырғанын мәлімдеді.
Мысалы, онда Қазақстанның америкалық тауарларға қарсы 54%-дық алым-салық енгізгені айтылған, оған жауап ретінде АҚШ қазақстандық экспорттық тауарларға 27% қарсы тариф енгізіп отыр.
Сонымен бірге, Вашингтон бұл мәлімдемесіне қатысты ешқандай түсініктеме, не талдау ұсынбады. Алайда Қазақстанның бірде-бір нормативтік-құқықтық актілерінде америкалық тауарлардан 54 пайыздық алым жиналатыны айтылмаған. Атлант мұхитының ар жағындағы алпауытқа қарсы бұған дейін ешқандай сауда кедергілерін енгізген жоқ.
АҚШ ЕАЭО-ның өзге мүшелерін – Қырғызстан мен Армениядан тек 10% алым жинау қарастырған. Осылайша, Трамптың неге Қазақстанды бәрінен қатты жазалағаны, қаһарлана шүйліккені белгісіз қалды.
Бұған дейін Қазақстан мен АҚШ-тың сауда-саттығы жоғарғы қарқынмен дамып келе жатқан. Соның арқасында 2024 жылдың қорытындысында Қазақстан Америкаға 1,97 миллиард доллардың (қазіргі бағаммен 1 триллион теңгеден артық) тауарын өткізді.
Бұл – соңғы онжылдықтағы рекорд саналады. Американың бізден сатып алғанының негізгісін мұнай мен уран (2023 жылмен салыстырғанда 5 есе өсті), ферроқорытпа, күміс құрайды.
Бірақ сонымен бірге америкалық дүкендерден арагідік қазақстандық шоколад пен кондитерлік тағамдарды, ұнды, арақ-шарап өнімдерін және басқасын кездестіруге болатын. Енді мұның бәрі сағымдай ұшты-күйлі жоғалуы мүмкін. Өйткені америкалықтар тиын санай білетін халық, олар бірден 27 пайызға қымбаттаған өнімді алмайды.
Ұлттық статистика бюросының дерегінше, Байден тұсында ынтымақтастықтың дамып, екі ел арасының жақындауы арқасында Американың қазақстандық экспорттың құрылымындағы үлесі 2,4%-ға жетті және бұл ел біздің сыртқы сауда серіктестеріміздің ондығына кірді.
Мұнда 2024 жыл қорытындысында еліміздің негізгі экспорттық серіктестеріне – Италия (үлесі 22,9%), Қытай (18,3%), Ресей (11,7%), Нидерланды (6,5%), Франция (4,5%) және Түркия (4,1%) жатады.
АҚШ Қазақстанның импорт бойынша да басты одақтастарының біріне айналған еді. Джо Байденнің каденциясы аяқталған соңғы жылда, былтыр Қазақстан АҚШ-тан 2,24 млрд доллардың жоғары сапалы тауарын, озық техникасын, заманауи жабдығын тасыды.
Бұл – өткен жылғы бүкіл импорттың 3,4%-ы. Пайыздық қатынаста Америка осылай, 4-орынға шыққан еді. Оның алдында тек Ресей (30,5%), Қытай (25,3%) және Германия (4,7%) тұр.
Bloomberg сұрау салған экономистер бұл қадам бірінші кезекте америкалықтардың өзіне таяқ болып тиетінін ескертті. Олар таяу арада бағалардың өсуіне, қымбатшылыққа, тауар тапшылығына тап болуы мүмкін. Себебі, оның бәрін өндіру үшін елдің ішінде өнеркәсіптік қуаттылықтар, кәсіпорындар жетіспейді.
Сондай-ақ, америкалық эксперттер жазаланған 185 ел, соның ішінде Еуроодақ жауап шараларды қабылдап, Америкаға қуатты соққы беретінін, жағдай әрі қарай ушығатынын қаперге салды.
АҚШ Президенті Дональд Трамптың Қазақстанға қарсы жойқын импорттық тарифтер енгізуін қазақстандық биржа абыржи қабылдады.
KASE қор биржасында доллардың орташа бағамы 501,57 теңгені құрап, 1,49 теңгеге арзандады.
Ұлттық банк соның негізінде валюталардың 4 сәуірге арналған ресми, нарықтық бағамдарында 1 АҚШ долларының құнын 501,57 теңге деп белгіледі. Осының алдында, 3 сәуірде Ұлттық банк доллар бағамын 503,05 теңге деп белгілеген болатын.
Дегенмен, банктік және банктік емес айырбастау пункттері доллардың бағасын 505-506 теңгеге дейін көтерді.
Бұл күні KASE биржасында листингтелетін қазақстандық барлық дерлік компаниялардың акциялары арзандап кетті. Құнсыздану ауқымы үлкен емес, негізінен 1-2,5 пайыз аралығында.
Қаржыгер Расул Рысмамбетов АҚШ енгізген 27% тарифтер – апат емес, мүмкіндік екеніне сенімді. Бұл ресейлік саясаткерлердің "санкция бізге тек қана пайдалы" деп келетін ұстанымына ұқсайды.
"Мұнда тұрған қайғылы ештеңе жоқ, керісінше, қалауын тапса, бұл еліміз үшін жаңа перспективаны ашуы мүмкін. АҚШ-тың қазақстандық сыртқы саудадағы үлесі көп емес. Ол экспортты басқа бағыттарға қайта бағдарлауға болады. Америка бізден Индустрияландырудың 30 жылдығында шеберлеріміз өндірісін меңгерген алып ғарыш зымыран-тасығыштарын, тамаша автомобильдерімізді, Каспийдің айдынын кезген кемелерді және басқа керемет заттарымызды сатып алмайды", – деді ол.
АҚШ-тан суыт хабар жеткенде, "Қазатомөнеркәсіптің" акциялары төмендеп кеткен еді. Экономист уран сияқты Қазақстанның Америкаға сататын негізгі экспорттық өнімдеріне 27 пайыздық тарифтер таралмауы мүмкін деп үміттенеді. Бірақ келіссөздер керектігін ҚР СІМ-інің қаперіне салды.
"Өйткені мұндай стратегиялық материалдар АҚШ-қа президенттік арнайы жеңілдікпен жеткізіледі және шектеуге ілікпеуге тиіс. Әрі қарай да саудаласуды жалғастыру керек. Бізге қолайлы шарттар туралы уағдаласу қажет. Сол арқылы экспортты ұлғайтқан жөн. Тарифтер – трагедия емес, тек кездесіп, келіссөздер жүргізуге және келісуге түрткі", – деді Рысмамбетов.
Оның байламынша, Қазақстан жаһандық сауда соғысының қақ ортасында емес, шет жағасында.
"Сондықтан дүрбелеңге салынудың қажеті жоқ. Президент Трамп термоядролық тарифтік бомбаны жарды. Оның соққы толқыны Қазақстанды шамалы жалап өтеді. Бірақ бұл психологиялық эффектіге көбірек ұқсас. Қазақстан – сауда соғысының объектісі, нысаны емес, тербеліске түскен аймақтардың арасындағы тұрақтылық аралына көбірек ұқсайды", – деген ойын айтты сарапшы.
Оның пікірінше, Америкаға тауарын өткізе алмай қалған өзге елдер енді жаңа сауда нарықтарын іздейді.
Нәтижесінде, Рысмамбетовтің болжауынша, олардың тауары – техника, метал, құрылыс материалдары, басқасы Қазақстанға лап қойып, бірқатар өнімдер арзандауы мүмкін.
Тек бұдан отандық тауар өндірушілер сорлап қалмаса болғаны.
