Tranio халықаралық брокерлік компаниясының мәліметінше, әсіресе Ресей мен Украина арасында геосаяси шиеленіс басталған тұста өзге елден пәтер сатып алған ел азаматтарының саны күрт артқан.
2022 жылы отандастарымыз негізінен Біріккен Араб Әмірліктерінен (+271%), Франция (+67%) және Грециядан (+33%) жылжымайтын мүлік сатып алған. Бұл тізімде Түркия мен Испания да бар. Ашық дереккөздерде отандастырымыз нақты қанша шарт жасасқаны көрсетілмеген. Алайда сатып алу шарттарының орташа сомасы 250 мың еуроны құрайды.
Шетелде үй сатып алуды мақсат етсеңіз, неден бастау керек? Қандай тәуекелдерді ескеру маңызды? Қай елден пәтер сатып алған тиімді?
Қазақстанның Біріккен риэлторлар қауымдастығының деректеріне сүйенсек, мұның бәрі сатып алушының қалтасына және оның мақсатына байланысты.
"Егер инвестиция ақшаны үнемдеу, көбейту мақсатында жасалса, онда, әдетте, Еуропа елдерінен жылжымайтын мүлік сатып алу тиімді. Ол үшін сізде кемінде 200 мың доллар сома болуы шарт. Германия, Испания, Ұлыбритания сияқты елдерде тұрғын үй сатып алған жағдайда оны жалға беріп, шығынды өтеп алуға болады. Оның максималды кірісі жылына 2-4%-ды құрайды", – дейді сарапшылар.
Бұл тұста inbusiness.kz тілшісі қазақстандықтар арасында ең көп сұранысқа ие елдерді зерттеп көрді.
Биыл ең сұранысқа ие бағыттардың бірі – Біріккен Араб Әмірліктері
Біріккен Араб Әмірліктері қазақстандықтарды несімен қызықтырады? Бірінші фактор – ыңғайлы салық саясаты. Бұл тұрғын үй бағасын ұстап тұруға көмектесетін маңызды факторлардың бірі. Әмірліктерде заңды тұлғаларға салық салынбайды, арадағы инвестициялық табыстан да алым төлеудің қажеті жоқ. Сондықтан инвесторлар үшін бұл тиімді. Сонымен қатар оларға арнайы виза қарастырылған.
Сондай-ақ БАӘ-де өмір сүру сапасы жоғары. Ел шетелдіктер үшін қауіпсіз, халықтың табыс деңгейі жоғары. Жылжымайтын мүлік бойынша таңдау бар, баға қолжетімді, ыңғайлы бөліп төлеу шарттары да қарастырылған. Осының бәрі Дубай нарығын тартымды етеді.
Сарапшы Олжас Байділдиновтың айтуынша, Араб әмірліктерінде құрылыс компанияларына талаптар қатаң, инвесторлардың мүдделері барынша қорғалған.
"2008-2009 жылдардағы дағдарыстан кейін, көптеген нысандар аяқталмай қалды. Содан бастап БАӘ құрылыс талаптарын күшейтті. Енді құрылыс компаниялары жеке тұлғалардан жер меншігінде болса және жобаның 20% салынып бітсе ғана ақша тарта алады", – дейді танымал сарапшы.
Осыған байланысты құрылыс компаниясы жылжымайтын мүлік құнының 50 пайызын эскроу шотына салуы керек.
"Ал ол бұл ақшаны нысан дайын болғанда ғана алады. Құрылыстың соңында құнның 20%-ы эскроу шотта қалады және бұл соманы жұмыс толығымен аяқталғаннан кейін ғана ала алады. Бұл қауіпсіздік үшін жасалады, егер құрылыс компаниясы банкротқа ұшыраса немесе алаяқтық жасаса, онда мемлекет 20%-ды алып жобаны соның есебінен аяқтайды", – деп түсіндірді маман.
Қазақстандықтардың сүйікті бағыты – Түркия
Былтыр отандастырымыз Анадолы елінен 2 мыңнан аса пәтер сатып алған. Олардың дені ауа райы қолайлы, курортты аймақтарды таңдаған.
Бұл елден пәтер таңдаған кезде сарапшылар бірқатар мәселелерге назар аударуды сұрайды. Атап айтқанда, құрылыс сапасы, теңізге дейінгі қашықтық, тұрғын үй кешеніндегі инфрақұрылымның болуы. Тағы бір ескеретін жайт, сатып алу-сату шарты түрік тілінде де, ағылшын немесе орыс тілінде де жасалғаны жөн. Түркияның артықшылығы – сатып алу-сату шартын жасағаннан кейін шетелдік азаматқа бір жыл мерзімге тұруға ықтиярхат беріледі, ал оны шектеусіз ұзартып отыруға болады.
Бірақ биыл қазақстандықтар арасында Түркиядан пәтер сатып алуға деген сұраныс шамамен 60%-ға төмендеген. Өткен жылы мұнда жылжымайтын мүлік бағасы бірнеше есе өсті, ал 2023 жылы түрік үкіметі заңнамаға бірқатар өзгерістер енгізді. Бұл көптеген инвесторларды балама нарықтарға көшуге мәжбүр етті. Мәселен, қазан айында Түркия тұруға рұқсат беру бағдарламасына қойылатын талаптарды күшейтті. Яғни, жылжымайтын мүлікті сатып алу және онда өмір сүруге рұқсат алу үшін қажетті ең төменгі сома 50-70 мың доллардан 200 мың долларға дейін өсті.
Жалпы, Tranio сарапшылары қазақстандықтардың шетелдік жылжымайтын мүлікке сұранысы төмендей бастағанын атап өтті. 2022 жылмен салыстырғанда Қазақстан азаматтарының өтініштері 26%-ға азайды. Түркиядан басқа Испания нарығында қазақстандықтар тарапынан сұраныс 45% төмендеді.
Бұл ел соңғы жылдары қазақстандықтар арасында танымал. Ол жылы, қауіпсіз және жайлы. Бірақ мұнда жұмыс табу, әсіресе тілді білмей, қиын екенін түсіну керек. Егер сіз тұрғын үй немесе коммерциялық жылжымайтын мүлікке 500 мың еуро салсаңыз, сізге 2 айдан кейін тұруға рұқсат беріледі. Бестен кейін сіз инвестицияны сата аласыз және қайтара аласыз, бірақ бәрі тұрғын үйді таңдаған жеріңізге байланысты. Егер сіз онда тұрақты тұруды жоспарламасаңыз, онда сіз жалға алу үшін жақсы туристік аймақта орынды таңдай аласыз. Келесі қадам – нақты не сатып алғыңыз келетінін шешу: пәтер, үй немесе құрылыс учаскесі. Қанша бөлме қажет екенін, теңізге дейінгі қашықтықты, бассейннің болуы немесе теңіз көрінісі маңызды екенін түсіну маңызды. Риэлторға тапсырманы неғұрлым нақты қойсаңыз, соғұрлым сіз қалаған нәрсеге тезірек қол жеткізесіз. Мәмілені аяқтаған кезде сатып алушы 6-дан 10,5%-ға дейін салықтар мен алымдарды төлейді. Үй иелері жыл сайын 0,4% көлемінде мүлік салығын төлейді. Бұл елде баспана құнының тұрақты өсіп келе жатқанын есте ұстауымыз керек.
Таиланд трендте
Бүгінде Тайланд нарығына қызығушылық күрт артты, сарапшылар мұны "әлемдік тренд" деп атады. Быилығы жылдың бірінші жартыжылдығында Франция, Қытай, Ұлыбритания, Германия, АҚШ, Ресей және Тайвань елдерінен келген сатып алушылар арасында сұраныстың өскені байқалды. 2023 жылдың бірінші жартыжылдығында мұнда шетелдіктермен жасалған транзакциялар саны 66%-ға артты. Мұндай үрдіс екінші жартыжылдықта да тіркеледі деп күтілуде. Сонымен қатар аталған ел үкіметі Қытай мен Қазақстан азаматтары үшін визасыз режим енгізу арқылы сұранысты ынталандыруда. Таиландтың Туризм басқармасының мәліметі бойынша, 25 қыркүйек пен 29 ақпан аралығындағы барлық бес айлық визасыз кезеңде елге 1,9-2,9 млн қытайлық турист және Қазақстаннан 129,5 мың турист келуі мүмкін.
Таиланд қазақстандықтар арасында сұраныс бойынша Түркияны бірінші орыннан ығыстырды. Егер 2022 жылы бұл бағыт БАӘ және Ұлыбританиямен алтыншы орында тұрса, 2023 жылы Таиланд қазақстандықтар арасында жылжымайтын мүлік сатып алатын ең танымал ел болып табылады.
Халықаралық сарапшыларының пікірінше, 2023 жылы Таиландтағы қазақстандық жылжымайтын мүлік транзакциясының орташа бюджеті 150 мың еуроны құрады. Бюджет 2022 жылмен салыстырғанда 6,7%-ға қысқарды.
