Ол Премьер-Министр Әлихан Смайыловқа жолдаған депутаттық сауалында еліміздің барлық өңірлерінде ірі көтерме сауда базарларының қызметінде проблемалық мәселелер бар екенін атап өтті, деп жазады іnbusiness.kz.
Мысалы, бағаны алып-сатарлық көтеру, тауарлардың жасанды тапшылығы, жоғары жалдау ақысы, жалға алушыларды нарық әкімшілігімен үлестес тұлғалардан әлеуметтік тауарларды жоғары бағамен сатып алуға мәжбүрлеу сынды фактілер.
"Ресми мәліметтер бойынша, бүгінде бағалар 20%-ға өсті, бірақ іс жүзінде 50%-ға өсті. Сауда және интеграция министрлігі, монополияға қарсы және жергілікті атқарушы органдар тарапынан әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының сауда саласына тиісті заңнамалық реттеудің және әдіснамалық Ықпал етудің болмауы осындай жағдайға алып келді", – дейді Андрей Лукин.
Депутат бірнеше мысал келтірді. Ол еліміздің қант орталықтары – Семей мен Өскеменде бір топ жеткізушілермен сөз байласып, қант сатуды жасанды түрде шектегенін, бұл оның 40%-ға – бір килограмм үшін 700 теңгеге дейін қымбаттауына алып келгенін айтты. Ал ақпан айында қанттың орташа бағасы 300 теңге болды. Осындай жағдайлар Солтүстік Қазақстан, Маңғыстау облыстарында да анықталды.
Алматыда базарлардың бірінің басшылығы кәсіпкерлерді бейресми түрде, шарт жасаспай, 15 жылдан астам уақыт бойы жалға алған сауда орындарын сатып алуға мәжбүр етті.
Сенатор нарық иелерінің біржақты шешім қабылдау белгілері әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының қымбаттауына тікелей әсер етеді деп санайды.
"Қалыптасқан жағдайдың бірінші кезектегі себебі салық органдары мен әкімдіктер іс-әрекеттерінің пассивтілігінде болып отыр. Нәтижесінде, бөлшек саудадағы нақты бағаның өсуі бүгінде өнімнің өзіндік құнынан орташа есеппен 50% және одан да көп, кез-келген толқулар бағаның өсуін 70% және одан жоғары деңгейге жеткізеді. Мұнда әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына үстеме ақылардың 15%-дан асып кетуіне жол бермеу туралы баптың талаптары декларативті сипатта болады және іс жүзінде ешкім сақтамайды", – дейді Андрей Лукин.
Елдегі әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары айналымының ерекше мемлекеттік маңыздылығына қарамастан, бірде-бір уәкілетті орган осы саладағы заңнаманы ретке келтіру мәселесіне бастамашы болмайды.
Көрсетілген кемшіліктерге сүйене отырып және елдің азық-түлік қауіпсіздігін жақсарту мақсатында сенатор мыналарды ұсынады:
- Көлік шығыстарын субсидиялай отырып, тұрақтандыру қорларына Бірыңғай жеткізу үшін әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының ірі отандық тауар өндірушілеріне ұзақ мерзімді мемлекеттік тапсырыстар қалыптастыру. Сондай-ақ мемлекеттік материалдық резервке ұқсас әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының азайтылмайтын қорын айқындау қажет.
- Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының ішкі нарығын кез келген жағымсыз құбылыстардан қорғау тетіктерін әзірлеуге бастамашылық жасау.
- Өңірдің ерекшелігін ескере отырып және өнімдердің 19 атауын ерекше таңбалауды енгізе отырып, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының тапшылығы аз сорттарға ауыстыра отырып, олардың тізбесін өзектендіру.
- Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының саудасын реттейтін нормативтік және заңға тәуелді құқықтық актілерді кодификациялау мәселесін қарау, сондай-ақ көтерме сауда нарықтары иелерінің әлеуметтік салдарға жол берген сауда қызметін бұзғаны үшін жауапкершілігін заң жүзінде көздеу.
- Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын нарыққа келіп түскен сәттен бастап соңғы тұтынушыға сатуға дейінгі барлық өткізу процесі, оның ішінде тұрақтандыру қорларындағы сауда алаңдары мен өнімдер көлемінің қолжетімділігін бақылау тетіктері цифрландырылсын.
- Бөлшек сауда саласында әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының өткізілуіне мемлекеттік бақылауды оңайлату мәселесін пысықтау.
