Бүгін сайлау жәшіктеріне Голландия азаматтары мен осы елде тұрақты тұратын шетелдіктер — Еуроодаққа мүше басқа мемлекеттердің азаматтары келеді, деп жазады inbusiness.kz.
ЕО-ның Сайлау туралы заңы бойынша Еуропалық парламентке сайлау бейсенбіден жексенбіге дейінгі бір аптада әр бес жыл сайын өткізіледі. Осы Ережеге сәйкес 2024 жылғы Еуропалық сайлау 6-9 маусым аралығында ЕО-ға мүше барлық мемлекеттерде өтеді. Дауыс беру Нидерландыда басталады.
ЕО заңнамасының жалпы ережелері Еуропалық сайлаудағы барлық мүше мемлекеттерден Еуропарламент мүшелерін сайлау кезінде пропорционалды өкілдіктің сайлау жүйесін қолдануды және тізім жүйесі немесе бірыңғай дауыс беру жүйесі бойынша дауыс беруді талап етеді. Жалпы нормаларды қоспағанда, әрбір мүше мемлекет өз ережелеріне сәйкес сайлау өткізуі керек. Еуропалық Одақтың біраз елдерінде сайлаушылар партияларға емес, кандидаттарға дауыс береді.
ЕО-ға мүше кейбір мемлекеттер жабық тізімге дауыс беру жүйесін қолданады, онда сайлаушылар дәстүрлі түрде өздерінің ең таңдаулы партиясының атына крест қояды. Орындар тізімдер арасында берілген дауыстарға пропорционалды түрде бөлінеді және үміткерлер партияларда белгіленген тәртіппен орын алады. Осылайша, сайлаушылар тек тізім бойынша дауыс бере алады және онда кандидаттардың орналасу тәртібін өзгертуге мүмкіндігі жоқ. Жабық тізімдер Венгрия, Германия, Испания, Португалия, Румыния мен Франциядағы ЕП сайлауында қолданылады.
Алайда, ЕО елдерінің көпшілігінде артықшылықты дауыс беру қолданылады. Сайлаушы тек партияға ғана емес, жеке адамдарға да дауыс береді, осылайша партиялар жасаған тізімдерді өзгертеді. Бұл дегеніміз, сайлаушы кандидаттар тізіміндегі бір немесе бірнеше кандидаттарға дауыс бере алады. Ең көп дауыс жинаған Кандидат тізімде бірінші, екінші — тізім көшбасшысы кейін ең көп дауыс жинаған және т.б. болады. Осылайша, тізімдегі ЕО-ға кіретін кандидаттардың тәртібін сайлаушылар анықтайды. Мұндай басым дауыс Австрия, Бельгия, Болгария, Греция, Дания Италия, Кипр, Латвия, Литва, Люксембург, Нидерланды, Польша, Словакия, Словения, Финляндия, Хорватия, Чехия, Швеция мен Эстониядан Парламент депутаттарын сайлау үшін қолданылады.
Мальта мен Ирландияда дауыс беруге мүмкіндік беретін бірыңғай дауыс беру жүйесі қолданылады. Бұл дегеніміз, сайлаушылар барлық тізімдерден кандидаттарды таңдай алады. Бір дауысы бар сайлаушы оны ұсынатын кандидатты таңдайды, содан кейін сайлау округінде бөлінген орындар санына байланысты оны екінші, үшінші немесе төртінші орындарда ұсынатын келесі кандидаттарды (әр түрлі тізімдерден алуға болады) көрсетеді.
Пропорционалды өкілдікті қамтамасыз ету қажет болған жағдайда мүше мемлекеттердің көпшілігі бірыңғай сайлау округі ретінде ұйымдастырылады. Алайда кейбір мемлекеттер өз аумақтарын бірнеше сайлау округтеріне бөледі. Атап айтқанда, төрт мүше мемлекет — Бельгия, Ирландия, Италия мен Польша өздерінің ұлттық аумағын бірнеше аймақтық сайлау округтеріне бөлді.
Мүше мемлекеттердің көпшілігінде 16 жастан Австрия, Бельгия, Германия мен Мальтаны және 17 жастан дауыс беретін Грецияны қоспағанда, дауыс беру жасы 18 жасты құрайды. ЕО-да елдер бойынша еуродепутаттыққа өз кандидатурасын ұсыну үшін ең төменгі жас 18-ден 25 жасқа дейін.
ЕО Кеңесінің 2018 жылғы шешімімен тізім жүйесі пайдаланылатын мүше мемлекеттерде 35-тен астам орны бар бір мандатты округтер бойынша мүше мемлекеттерді қоса алғанда, сайлау округтері үшін 2%-дан 5%-ға дейін сайлаудың міндетті ең төменгі шегі белгіленді. Қазіргі уақытта ЕО-ға мүше келесі мемлекеттер шекті мәндерді қолданады: Венгрия, Латвия Литва, Польша, Румыния, Словакия, Чехия, Хорватия, мен Франция — 5%; Австрия, Италия мен Швеция — 4%; Греция — 3%; және Кипр — 1,8%. ЕО-ға мүше басқа мемлекеттер — Бельгия, Болгария, Дания, Ирландия, Испания, Мальта, Нидерланды, Португалия, Словения, Финляндия және Эстония— шекті мәндерді қолданбайды. Германия ЕО Кеңесінің шекті мән туралы шешімін елдегі ЕО сайлауы үшін алдымен 5%, содан кейін 3% деңгейіндегі шекті мәндерді жариялаған конституциялық соттың шешіміне байланысты орындамады, ол конституциялық емес деп танылды.
Еуропалық сайлауда дауыс беру ЕО-ға мүше бес мемлекетте — Бельгия, Болгария, Люксембург, Кипр мен Грецияда міндетті болып табылады. Бұл елдерде дауыс беру міндеті азаматтарға да, тіркелген азаматтығы жоқ адамдарға — ЕО-ға мүше басқа мемлекеттердің азаматтарына да қатысты. ЕО-ға мүше мемлекеттердің барлығы дерлік еуропалық сайлауда шетелден дауыс беруге мүмкіндік береді.
