“Қошқар ата” қалдықтар қоймасын қалпына келтіру жұмыстарына 49,5 млрд теңге жұмсалады. Қазіргі уақытта түзетілген жобалау-сметалық құжаттамаға мемлекеттік сараптама қорытындысы күтілуде. Содан кейін тоқтатылған жұмыстар жалғасады. Қазір сексеуіл улы көлдің айналасына отырғызылуда.
Өткен ғасырдың 60-жылдарында құрылған “Қошқар Ата” қоймасында 51,8 млн тонна радиоактивті қалдықтарды қосқанда 105 млн тонна қалдық бар. Ол Ақтау қаласынан небәрі үш шақырым жерде орналасқан, сондықтан жергілікті тұрғындарды алаңдатады. Жалпы ауданы 7700 гектар болатын қойманың топырағын қалпына келтіру үшін бұрын ғылыми зерттеулер жүргізілген. Ал 2017 жылы олардың нәтижелері негізінде 17,5 млрд теңгеге жобалық-сметалық құжаттама әзірленді.
“Осы экологиялық мәселені шешу үшін бюджетке ақша салынды. Қойманы рекультивациялаумен 15,5 млрд теңгеге тендерді жеңіп алған Павлодар компаниясы айналысып, 2020 жылы жұмыстар басталды. 266 гектар жер қалыңдығы 30 сантиметр болатын топырақпен толтырылды”, - деді Маңғыстау облыстық Табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Әсел Балманова.
2022 жылға 3 млрд теңгеге 905 га қайта құрылымдау жоспарланған болатын. Шарттың талаптары бойынша мердігерге аванс төленді. Алайда, көп ұзамай қойманы қалпына келтіру жұмыстары толығымен тоқтады.
Ведомство басшысы рекультивацияны тоқтата тұрудың себебі бастапқы құжаттың күшін жою екенін түсіндірді. Бұл 2022 жылдың қаңтарында мердігер ЖСҚ-ға үйінді топырақ сатып алу салынбағандықтан және онсыз жұмыс істеу мүмкін болмағандықтан, жоба сомасын ұлғайту жағына ЖСҚ түзету қажеттілігі туралы хабарлады.
Мүдделі тараптардың қатысуымен кеңес өткізілді, онда жобаны бұрын бекітілген сома (17,5 млрд теңге) шегінде түзету туралы шешім қабылданды. Түзетілген жоба бойынша 2022 жылғы тамызда “Мемсараптама” РМК Батыс филиалының оң қорытындысы алынды. Нәтижесінде жалпы сома өзгеріссіз қалды, ал қалпына келтіруге арналған жер көлемі бастапқы 4 279 гектардан 1 344 гектарға дейін қысқарды, яғни 3 есе аз.
Мемлекеттік сараптама облыс әкімдігін өз қорытындысының күшін жою туралы хабардар етті, ал мердігер жұмысты тоқтатты. Нәтижесінде 2022 жылдың қараша және желтоқсан айларында 2,1 млрд теңге көлемінде қаражат қалдығы игерілмеді. Сонымен қатар, инфляцияны ескере отырып, 2017 жылы ЖСҚ әзірленгеннен кейінгі жұмыстардың құны 10 пайыздан астамға өскені ескерілді.
Осы мәселе бойынша кезекті кеңесте ҚР премьер-Министрінің бірінші орынбасарының қатысуымен республикалық бюджеттен берілетін нысаналы трансферттер қаражаты есебінен және тиісінше 90/10 пропорцияда жергілікті бюджеттен қоса қаржыландыру есебінен жобаны түзетуді және іске асыруды бастау туралы шешім қабылданды.
2022 жылғы желтоқсанда қайта техникалық кеңес өткізілді, оның қорытындысы бойынша сомасы 17,5-49,5 млрд теңгеге дейін қымбаттай отырып, жобаны қайта түзету туралы шешім қабылданды.
Бүгінгі таңда облыстық бюджет комиссиясы түзету сомасын мақұлдады. Қорытынды алу үшін ЖСҚ мемлекеттік сараптамаға енгізілді. Ол алынғаннан кейін жұмыстар қайта басталады, деді Әсел Балманова.
Ол әлемдегі ең ірі радиоактивті қалдықтар қоймасының экологиялық жағдайы Маңғыстау тұрғындары үшін өзекті екенін атап өтті.
“Улы көлдің жанында үш елді мекен бар - Басқұдық, Баянды және Атамекен, олардың денсаулығына қауіп төніп тұр. “Қошқар Ата” ойпатындағы радиоактивті қалдықтарды қалпына келтірудің жоғары әлеуметтік маңыздылығын ескере отырып, дезинфекциялау жұмыстарын дереу бастау қажет. Қазіргі уақытта Сексеуіл отырғызылуда, ағаштар шаңды тоқтатуға мүмкіндік береді. Естеріңізге сала кетейін, бұл тапсырманың орындалуы ҚР Президентінің бақылауында”,- деді Әсел Балманова.
