ЕАЭО елдерінен Қазақстан экономикасына келіп жатқан инвестициялық ағындар оң динамиканы көрсетуде. 2018 жылдың қорытындысы бойынша елге келген ТШИ-дың жалпы ағыны 1,6 млрд АҚШ долларын құрап, 19,5% – ға артты. Мажоритарлық инвестор Ресей болып табылады. Өткен жылы Ресейден түскен ТШИ жалпы ағыны бір жыл бұрынғыға қарағанда 22,2% – ға артып, 1,5 млрд АҚШ долларына жетті. 2018 жылдың қорытындысы бойынша Ресей инвестицияларының үлесі 6,2% – ға өсті.
Ресей инвесторлары үшін қазақстандық экономиканың неғұрлым басым салалары – өңдеу өнеркәсібі — 3,1 млрд теңге, көтерме және бөлшек сауда, автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу — 2,1 млрд теңге, кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді қазу — 2,1 млрд теңге, қаржы және сақтандыру қызметі — 1,4 млрд теңге, көлік және қоймалау — 1 млрд теңге бооып отыр. 2018 жылдың соңында инвестицияның аталған салаға тартылған жиынтық көлемі 9,8 млрд АҚШ доллар немесе 88,6%-ды құрады.
Өз кезегінде, отандық инвесторлар шетелге тікелей инвестицияларды қысқартады, соның ішінде ЕАЭО елдеріне азайтады. Негізгі факторлардың бірі инвестициялар қысқартуы және олардың ел ішінде белсенді шоғырлануы Қазақстанның экономикалық өсуінің жаңа моделіне өтуі болды. Бұл модельді іске асыру жылына 4,5–5% – ға ЖІӨ өсуін қамтамасыз етуі тиіс.
2018 жыл қорытындысы бойынша Одақ мүше мемлекеттердің жиынтық экономикалық көлемі 1,9 трлн АҚШ долларын құрады, халық саны 184,1 млн адам. 2018 жыл Одақтың барлық экономикаларда оң өзгеріс көрсетті. Қазақстанның ЖІӨ өсімі 4,1%, Ресейде — 2,3%, Беларусь — 3%, Қырғызстанда — 3,5%, Арменияда — 5,2%-ды құрады.
Қазақстанның ЕАЭО елдерімен халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ көрсеткіш тікелей әсер етеді. Қазақстанның ЕАЭО елдерімен экспорт пен импорт көлемін 1 млн АҚШ долларға арттыруда. Халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ-сі 473 АҚШ долларға өседі. Бұл ұлғайту кезінде ЕАЭО елдерімен ЖІӨ жан басына шаққанда тауар айналымының әсері 65% – ды құрайды.
Қазақстанда 6 мыңнан астам ресей-қазақстандық кәсіпорын бар, олар 100-ге тарта бірлескен жобаны жүзеге асырады және жүзеге асыруды жоспарлауда, жалпы сомасы 20 млрд АҚШ доллар. Арасында ірі компаниялар — "Газпром", "Лукойл", "Росатом" "Мечел", "Русал", "Ростех", "АвтоВАЗ" және тағы басқалар бар.
Қазақстанның Қырғызстанмен қатынасы сондай-ақ, өзара сауда-саттықта туындаған қиындықтарға қарамастан оң векторда тұрады. Шекаралық мәселелерді шешу мақсатында 2018 жылдың тамызында Қырғызстан екі ел үкіметтері арасындағы мемлекеттік шекара режимі туралы келісімді ратификациялау туралы заңға қол қойды
Тауарлармен сауда-саттық саласына назар аудара отырып, Қазақстанның Армениямен екіжақты ынтымақтастығы неғұрлым қалыпты дамыды. 2018 жылы негізінен сауда, инвестициялар, кәсіпкерлік және көші-қон өзара әрекетінің перспективасын нығайтуда тараптармен талқыланды.
Өткен жылы сондай-ақ, ЕАЭО жалпы тұжырымдамасын дамыту аясында және елдердің реттеуші органдардың өзара әрекетінің оқиғаларына толы болды. Олардың ішіндегі маңыздысының бірі 2018 жылы ЕАЭО аясында интеграциялық процестерді одан әрі дамыту туралы Декларацияны қабылдау болды, оған қол қою күні Санкт-Петербургте 7 желтоқсанда Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің отырысы барысында өтті.
Отырыс қорытындысы бойынша неғұрлым басым бағыттары:
- ЕАЭО бірыңғай нарығының максималды тиімділігін қамтамасыз ету және оны іске асыру үшін бизнес және тұтынушылар үшін мүмкіндіктер;
- "инновациялар аумағында" қалыптастыру және ғылыми-техникалық серпілісті ынталандыру;
- адамдар үшін әлеуетін біріктіру, олардың әл-ауқатын және өмір сүру сапасын арттыру;
- қазіргі заманауи әлемнің ең маңызды орталықтарының дамуының бірі ретінде ЕАЭО қалыптастыру, ашық өзара тиімді және сыртқы серіктестермен тең құқылы ынтымақтастық және жаңа форматтағы өзара әрекетті құру.
7 маусым 2018 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі және Ресей Орталық банкі қаржы нарығын қадағалау саласында ынтымақтастық туралы және ақпарат алмасу туралы келісімшартқа қол қойды. 2018 жылдың соңында елдің банк секторы- ЕАЭО қатысушылар 578 банкті көрсетті, активтердің жиынтық көлемі 1,6 АҚШ трлн долл. барлық дерлік көлемі ресей ЕДБ-де шоғырланған— 92,5%. Одан әрі қазақстандық банктер 4,5% үлесімен.
Қазақстанда шетелдік капиталмен 14 банк жұмыс жасайды, олардың ішінде 4 — Ресей ЕДБ ірі еншілес банктері. ҚР банк секторының активтері 2019 жыл сәуір айы бойынша 64,7 млрд АҚШ долл. құрайды (24,6 млрд тг); өз кезегінде, Ресей еншілес банктердің активтері 7,6 млрд. АҚШ долларды құрайды және ЕДБ қазақстандық нарықтың 11,7%ын алады.
Аслан Қажен
